Αναδημοσιεύουμε 2 κείμενα με ενδιαφέροντα στατιστικά δεδομένα: 1) Η δυνατότητα επιστροφής στη δραχμή, 2) Ανακεφαλαιοποιήσεις των τραπεζών: ένα διαρκές σκάνδαλο.
Διαβάστε περισσότερα...
1)
Άπαντες αντιλαμβάνονται ότι το νόμισμα ως φυσικό αντικείμενο, δεν έχει «αξία». Χρησιμότητα και εμμέσως αξία, αποκτά ως μέσο πρόσβασης σε πόρους(1) , οι οποίοι διακρίνονται σε: φυσικούς (τρόφιμα, ορυκτά, πετρελαιοειδή, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας), τεχνητούς (μηχανήματα, τεχνολογικός εξοπλισμός) και ανθρώπινους (εργασία και υπηρεσίες). Ως εκ τούτου, μία από τις σημαντικότερες συνιστώσες της επιλογής του νομίσματος είναι η δυνατότητα πρόσβασης σε όσο το δυνατόν περισσότερους πόρους, εγχώριους ή εισαγόμενους.
Επομένως, το ερώτημα περί επιστροφής στη δραχμή, θα έπρεπε να απαντηθεί από μία ομάδα επιστημόνων ευρέως φάσματος ειδικοτήτων και κατόπιν πολύμηνης επεξεργασίας όλων των δεδομένων. Είναι απορίας άξιο για ποιο λόγο δεν συγκροτήθηκε μία τέτοια ομάδα από τις εκάστοτε κυβερνήσεις ή αυτόνομα από την ακαδημαϊκή κοινότητα.
Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η ανάλυση του δείκτη του «Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών» σε σχέση με το ζήτημα της διαγραφής του χρέους και τις δαπάνες εξυπηρέτησής του. Πρόκειται για τους σημαντικότερους οικονομικούς παράγοντες που θα καθορίσουν εάν η επιστροφή στη δραχμή είναι καλύτερη επιλογή σε σχέση με την παραμονή στην ευρωζώνη. Δεν αποτελεί σκοπό της παρούσης να αναλυθούν και άλλες μεταβλητές που δύναται να επηρεάσουν την οικονομία, όπως το προσφυγικό και γενικότερα οι διεθνείς μας σχέσεις.
Βασικοί Οικονομικοί Δείκτες
Ο δείκτης που αποτυπώνει σε χρηματικές αξίες την ποσότητα των πόρων που διακινούνται από και προς την ελληνική επικράτεια, είναι το «Ισοζύγιο Αγαθών και Υπηρεσιών», δηλαδή οι εισαγωγές μείον τις εξαγωγές και οι εισπράξεις από το εξωτερικό μείον τις αντίστοιχες πληρωμές. Εάν προσθέσουμε και τις χρηματικές συναλλαγές των πρωτογενών και δευτερογενών εισοδημάτων, προκύπτει το «Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών». Στην οικονομική θεωρία, το θετικό Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών μεταφράζεται σε «απαίτηση» της χώρας προς το εξωτερικό και αντανακλά την καθαρή επένδυση της χώρας διότι, με το πλεονάζον συνάλλαγμα, δύναται να εισάγει πόρους από το εξωτερικό.
Το 2014, ήταν η πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες που τόσο το ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών, όσο και το Ι.Τ.Σ. (Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών) ήταν θετικό, όπως αποτυπώνεται στον πίνακα 1 που συντάχθηκε με βάση τα δεδομένα από την τράπεζα της Ελλάδος.
Το θετικό πρόσημο στο δείκτη του Ι.Τ.Σ. υποδηλώνει ότι η «πραγματική » οικονομία(3)
είναι σε θέση να παράγει πλεονάσματα και εάν αυτό συνεχιζόταν και μετά
τη μετάβαση σε εθνικό νόμισμα, θα είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση των
συναλλαγματικών διαθεσίμων(4) .
Από τον πίνακα 1 προκύπτει ότι το 2014 η «πραγματική» οικονομία βελτίωσε, έστω και λίγο, την Καθαρή Διεθνή Επενδυτική θέση της Ελλάδος που αποτυπώνει το σύνολο των «υποχρεώσεων» του κράτους και των κατοίκων ως προς το εξωτερικό, μείον τις αντίστοιχες «απαιτήσεις». Με βάση τα τελευταία στοιχεία της ΤτΕ για το πρώτο τρίμηνο του 2015(5) , η διεθνής επενδυτική θέση της χώρας μας ήταν -219,653 δις € και όπως θα αναλυθεί παρακάτω, οφείλεται ως επί το πλείστον στο μεγάλο δημόσιο χρέος.
Όταν ένα κράτος χρησιμοποιεί δικό του νόμισμα, μπορεί να χρηματοδοτήσει και τα δημοσιονομικά του ελλείμματα εκδίδοντας επιπλέον εθνικό νόμισμα. Μοναδική επίπτωση είναι η αύξηση του λεγόμενου «εσωτερικού» χρέους που είναι όμως ευκολότερα διαχειρίσιμο από το «εξωτερικό» χρέος που είναι πληρωτέο σε ξένο νόμισμα. Προβλήματα προκύπτουν μόνο όταν η έκδοση νέου νομίσματος επαναλαμβάνεται σε μεγάλο βαθμό με αποτέλεσμα το νόμισμα να υποτιμάται και αυξάνεται ο πληθωρισμός.
Τη δεδομένη χρονική στιγμή που το ελληνικό δημόσιο χρέος ξεπερνάει τα 320 δις €, το πλεονασματικό ισοζύγιο πληρωμών δεν αρκεί για να αποδειχθεί εάν η μετάβαση σε εθνικό νόμισμα είναι ορθή επιλογή. Πρέπει να προβλεφθεί πόσο μεγάλη πρέπει να είναι και η μείωση του δημοσίου χρέους ώστε οι μετέπειτα δαπάνες εξυπηρέτησής του να μπορούν να καλυφθούν, εξ ολοκλήρου ή σε σημαντικό βαθμό, από το πλεόνασμα στο ισοζύγιο πληρωμών. Το συγκεκριμένο θέμα θα αναλυθεί και στη συνέχεια της παρούσης.
Για τις χώρες της ευρωζώνης, σημαντικότερος από το ισοζύγιο πληρωμών είναι ο δείκτης του «Δημοσιονομικού Ελλείμματος ή Πλεονάσματος» που αποτυπώνει τη διαφορά των συνολικών κρατικών εσόδων από τα αντίστοιχα έξοδα. Στα κράτη του ευρώ, τα ελλείμματα χρηματοδοτούνται με επιπλέον δανεισμό από τις διεθνείς αγορές ή την Τρόικα, με αποτέλεσμα την αύξηση του δημοσίου χρέους που στην προκειμένη περίπτωση διέπεται από τα χαρακτηριστικά του επονομαζόμενου «εξωτερικού» χρέους.
Ένα σημαντικό μέρος των κρατικών εγγυήσεων που διοχετεύτηκαν στις ανακεφαλαιοποιήσεις των τραπεζών, δεν αποτυπώθηκε (όπως θα όφειλε) στα έξοδα του κράτους με αποτέλεσμα να προκύψει ένα «μαγειρεμένο» πρωτογενές πλεόνασμα. Άλλωστε, όπως αποτυπώνεται στους προϋπολογισμούς του υπουργείου οικονομικών την ίδια περίοδο, τα συσσωρευμένα ελλείμματα ήταν πολύ μικρότερα από την αύξηση του χρέους που δημοσιεύτηκε επισήμως(6) .
Παρακάτω θα δοθούν και συγκεκριμένα αριθμητικά παραδείγματα για να γίνει κατανοητό ότι ανεξάρτητα με την επιλογή του νομίσματος, το ζήτημα της διαγραφής του χρέους είναι ο σημαντικότερος παράγοντας βάσει του οποίου θα εξαρτηθεί εάν η ελληνική οικονομία έχει ελπίδες να ανακάμψει.
Με βάση την έκθεση της στατιστικής υπηρεσίας της ευρωπαϊκής επιτροπής(7) , την περίοδο από το 2001 έως το 2014, το δημόσιο χρέος εκφρασμένο σε παρούσες αξίες, από 152 δις € (101,1% του Α.Ε.Π.) ανήλθε στα 317 δις € (175,5% του Α.Ε.Π.). Εάν συνυπολογίσουμε και το περιβόητο «κούρεμα» – PSI κατά 106 δις το 2012 €, η πραγματική αύξηση του χρέους (αν δεν γινόταν κούρεμα) ήταν 271 δις €.
Την ίδια περίοδο, με βάση τον προϋπολογισμό του 2015 και 2016(8) , οι συνολικές δαπάνες για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους ήταν τα 838 δις € ενώ τα φορολογικά έσοδα, που συνήθως κυμαίνονται στο 90% των τακτικών εσόδων του κράτους(9), ανήλθαν στα 619 δις € (10) . Αναλυτικά δεδομένα ανά έτος παρουσιάζονται στον πίνακα 2 και διαπιστώνεται ότι, από το 2007 και μετά, οι ετήσιες δαπάνες για την εξυπηρέτηση του χρέους υπερτερούν των φορολογικών εσόδων.
Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί η τεράστια αύξηση των ετήσιων δαπανών για την εξυπηρέτηση βραχυπρόθεσμων δανείων που παρατηρείται το 2014 και το 2015. Με βάση την τελευταία έκθεση του ετήσιου προϋπολογισμού για το 2016 (δημοσιεύτηκε τον Νοέμβριο του 2015) και εφόσον δεν πρόκειται για ορθογραφικό λάθος, εκτιμάται ότι το 2015 θα δαπανηθούν 773 δις € για την εξυπηρέτηση του χρέους εκ των οποίων τα 700 δις € αποτελούν ταμειακές διευκολύνσεις και repos. Είναι αδιανόητο ένα κράτος του οποίου τα τακτικά έξοδα δεν ξεπερνούν τα 50 δις € ετησίως να δανείζεται 700 δις € ως βραχυπρόθεσμο δανεισμό για ταμειακή διευκόλυνση.
Από τον ίδιο πίνακα παρατηρούμε ότι τα φορολογικά έσοδα του κράτους από 51 δις € το 2010 έπεσαν στα 44 δις € το 2014(11) , παρόλη τη μεγάλη αύξηση στους φορολογικούς συντελεστές. Η μείωση στα φορολογικά έσοδα προήλθε ακριβώς επειδή η αυξημένη φορολογία και η μείωση των μισθών προκάλεσε μεγάλη μείωση στη «ρευστότητα» της πραγματικής οικονομίας, εις βάρος των φορολογικών εσόδων.
*Από το 2008 περιλαμβάνονται οι βραχυπρόθεσμες ταμειακές διευκολύνσεις και από το 2014 τα repos
** Τα δεδομένα για το 2015 αποτυπώνουν τις εκτιμήσεις του ΥΠ. ΟΙΚ με βάση τον τελευταίο προϋπολογισμό που δημοσιεύτηκε τον Νοέμβριο του 2015
Στα συνολικά έξοδα του κράτους την περίοδο 2001 – 2014 πρέπει να προστεθούν και οι δαπάνες για εξοπλισμούς και προγράμματα δημοσίων επενδύσεων οι οποίες ξεπέρασαν τα 100 δις €, ενώ την ίδια περίοδο οι κρατικές δαπάνες για μισθούς, συντάξεις, ασφάλιση, περίθαλψη και κοινωνική προστασία δεν ξεπέρασαν τα 500 δις €. Όμως, το μεγαλύτερος μέρος των χρημάτων που δαπανώνται για μισθούς και συντάξεις του δημοσίου, επιστρέφει στα κρατικά ταμεία μέσω των άμεσων (φορολογία εισοδήματος, ΕΝΦΙΑ) και έμμεσων φόρων (Φ.Π.Α., ειδικοί φόροι κατανάλωσης, κ.α.) αλλά και τις πληρωμές των πολιτών στις Δ.Ε.Κ.Ο. (φως, νερό, τηλέφωνο).
Ακόμα, οι κρατικές δαπάνες για μισθούς και συντάξεις δεν γίνονται εφάπαξ αλλά σε 12 μηνιαίες καταβολές. Για παράδειγμα, για μισθούς και συντάξεις του δημοσίου τομέα το κράτος δαπανά (λογιστικά αποτυπώνονται στα έξοδα) περίπου 18 δις € ετησίως τα οποία καταβάλλονται σε 12 μηνιαίες «δόσεις» των 1,5 δις € και ενισχύουν την ρευστότητα της αγοράς. Κατόπιν, μέσω του Φ.Π.Α. και των ειδικών φόρων κατανάλωσης, το κράτος από τον επόμενο μήνα κιόλας, εισπράττει ένα σημαντικό μέρος των χρημάτων αυτών και η διαδικασία επαναλαμβάνεται.
Αντιθέτως, οι κρατικές δαπάνες που αφορούν την εξυπηρέτηση του χρέους και οι πληρωμές για εξοπλισμούς και εισαγόμενο τεχνολογικό εξοπλισμό, είναι χρήματα που «μεταναστεύουν» στο εξωτερικό χωρίς να ενισχύουν τη ρευστότητα της πραγματικής οικονομίας. Είναι προφανές ότι ένα κράτος, που δαπανά για την αποπληρωμή του χρέους περισσότερα χρήματα σε σχέση με τα τακτικά του έσοδα, είναι υποχρεωμένο να δανείζεται για τις λειτουργικές του ανάγκες και να οδηγείται με μαθηματική ακρίβεια στην καταστροφή.
Επίσης, πρέπει να γίνει κατανοητό ότι τα χρηματικά μεγέθη που αφορούν τα δημόσια οικονομικά ουδεμία σχέση έχουν με τα χρήματα-ρευστότητα που διακινούνται στην «πραγματική» 3 οικονομία. Τόσο τα έξοδα για δαπάνες χρέους και μισθούς, όσο και τα έσοδα του κράτους από φορολογία και δανεισμό (πακέτα «στήριξης, επιδοτήσεις), είναι πολλαπλάσια από τα χρήματα που απαιτούνται για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς. Αυτό συμβαίνει διότι στα δημόσια οικονομικά αναφερόμαστε σε σύνολα επί του έτους, ενώ η ρευστότητα της αγοράς αποτυπώνει τα χρήματα που κυκλοφορούν ανά πάσα στιγμή στη χώρα.
Τα δημόσια οικονομικά αναφέρονται σε νούμερα που είναι λογιστικές εγγραφές χωρίς να λαμβάνει χώρα φυσική μεταφορά χρήματος. Για παράδειγμα, το μεγαλύτερο μέρος των δαπανών για την εξυπηρέτηση του χρέους προήλθε από πιστωτικά έσοδα, δηλαδή δανεισμό μέσω των περιβόητων πακέτων «στήριξης» και λοιπών επιδοτήσεων. Αντίστοιχα, τα έξοδα που αποτυπώνονται ως δαπάνες για μισθούς, συντάξεις, περίθαλψη και κοινωνική προστασία συμψηφίζονται με τα έσοδα που προκύπτουν από την φορολογία.
Ο δείκτης που αποτυπώνει τα χαρτονομίσματα και τα κέρματα που κυκλοφορούν στην αγορά, ονομάζεται νομισματική κυκλοφορία (δείκτης M0 στην βιβλιογραφία) ή «ρευστότητα» στην καθομιλουμένη. Ο δείκτης της «ρευστότητας» μεταβάλλεται ανάλογα με τη χρονική περίοδο (στην Ελλάδα αυξάνεται του καλοκαιρινούς μήνες λόγο τουρισμού) και κυμαίνεται ανάμεσα στο 3 με 5% επί του Α.Ε.Π., δηλαδή 5 με 10 δις € για την περίπτωση της χώρας μας. Το καλοκαίρι του 2015 λόγο της επιβολής των capital controls, η ρευστότητα της αγοράς έπεσε κάτω από τα 3 δις €.
Με βάση τα παραπάνω αριθμητικά παραδείγματα, πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι τα εκατοντάδες δις € που δόθηκαν ως πακέτα «στήριξης», χρησιμοποιήθηκαν για την ανακεφαλαιοποίηση των ιδιωτικών τραπεζών και την αποπληρωμή των υποτιμημένων ελληνικών ομολόγων που κατείχαν ευρωπαϊκές ιδιωτικές τράπεζες. Το αποτέλεσμα ήταν ακριβώς τα αντίθετα, όχι μόνο αυξήθηκε το χρέος αλλά άλλαξε δυσμενώς και η σύνθεσή του. Μέχρι το 2009, το 80% του δημοσίου χρέους ήταν εκφρασμένο σε ομόλογα του ελληνικού δημοσίου, δηλαδή χρηματοοικονομικά προϊόντα με ρίσκο για τον επενδυτή (ή δανειστή). Το 2013, μετά το PSI και τα διαδοχικά πακέτα «στήριξης», τα ομόλογα μετατράπηκαν σε διμερή δάνεια που διέπονται από πολύ χειρότερους όρους(12) .
Κατά την περίοδο των μνημονίων, εκτός από τις επιδοτήσεις και τα προγράμματα δημοσίων επενδύσεων που σχεδόν εκμηδενίστηκαν, μειώθηκε δραματικά και η χορήγηση δανείων από τις ιδιωτικές τράπεζες που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα και ανακεφαλαιοποιήθηκαν εις βάρος του δημοσίου χρέους. Η ρευστότητα της πραγματικής οικονομίας συντηρήθηκε από τους μισθούς και τις αποταμιεύσεις του ιδιωτικού τομέα, δηλαδή τις αποταμιεύσεις των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών.
Πράγματι, με βάση τα επίσημα στοιχεία της ΤτΕ(13) , το Δεκέμβρη του 2009 οι καταθέσεις του ιδιωτικού τομέα ανέρχονταν στα 237 δις € (196 δις € τα νοικοκυριά) και μειώθηκαν στα 120 δις € (102 δις € τα νοικοκυριά) τον Ιουλίου του 2015. Οι μισθοί, οι συντάξεις και οι αποταμιεύσεις του ιδιωτικού τομέα ήταν αυτές που «συντήρησαν» τη ρευστότητα στην αγορά.
Στην αντίθετη περίπτωση, τα δάνεια που χορηγούν οι τράπεζες στον ιδιωτικό τομέα και στο κράτος, αποτελούν απαίτηση και καταχωρούνται στο ενεργητικό των ισολογισμών τους. Από το 2010 και μετά, οι ιδιωτικές τράπεζες είχαν αρνητική πιστωτική επέκταση, δηλαδή τα χρήματα που χορήγησαν ως δάνεια προς τον ιδιωτικό τομέα, ήταν λιγότερα από αυτά που εισέπραξαν ως αποπληρωμές.
Οι πολιτικές της Ε.Κ.Τ. για μείωση των χορηγήσεων και της νομισματικής κυκλοφορίας, ελαχιστοποίησαν τη δυνατότητα του ιδιωτικού τομέα να αποπληρώσει τα δάνειά του. Το αποτέλεσμα ήταν να μειωθεί αρκετά και η αξία του ενεργητικού των τραπεζών, δηλαδή η δυνατότητά του να αποδίδει χρήματα. Αντίστοιχα, η εσωτερική υποτίμηση και ειδικά στις τιμές των ακινήτων, προκάλεσε περαιτέρω μείωση του ενεργητικού των τραπεζών.
Είναι οξύμωρο να υποχρεώνεται το κράτος (κατ’ επέκταση ο ιδιωτικός τομέας) να ανακεφαλαιοποιεί τις ιδιωτικές τράπεζες, δηλαδή να καλύπτει την απώλεια της αξίας του ενεργητικού τους, όταν αυτό αποτελεί υποχρέωση της Ε.Κ.Τ. ως μητρική των ιδιωτικών τραπεζών και εφόσον φέρει μεγάλη ευθύνη για την μείωση της ρευστότητας στην αγορά που προκάλεσε τα παραπάνω αποτελέσματα.
Υπενθυμίζουμε ότι από το 2008 και μετά, το ελληνικό κράτος «φορτώνεται» την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών με αποτέλεσμα την αύξηση του δημόσιου χρέους. Ειδικά την περίοδο 2010 – 2012 με τα «πακέτα» στήριξης και το «κούρεμα» του χρέους (PSI), το ελληνικό κράτος υποχρεώθηκε να «ανακεφαλοποιήσει» το ενεργητικό και των ιδιωτικών τραπεζών που δραστηριοποιούνται εκτός συνόρων, πληρώνοντας σχεδόν στο έπακρο την αξία των ελληνικών ομολόγων που είχαν υποτιμηθεί δραματικά.
Συνοψίζοντας τα ανωτέρω, συμπεραίνουμε ότι για να υπάρχει πιθανότητα βελτίωσης εντός της ευρωζώνης, πρέπει να μειωθούν δραστικά οι δαπάνες εξυπηρέτησης του χρέους και να αποκατασταθεί η νομισματική κυκλοφορία στην αγορά. Για να συμβεί το πρώτο πρέπει να συμφωνηθεί μία μεγάλη μείωση του ονομαστικού χρέους και για να συμβεί το δεύτερο πρέπει να μειωθούν οι φορολογικοί συντελεστές (επειδή μειώνουν την ρευστότητα και εν τέλει τα τακτικά έσοδα του κράτους), να αυξηθούν οι επιδοτήσεις, οι μισθοί και η χορηγήσεις δανείων από τις τράπεζες. Τα παραπάνω φαντάζουν όνειρο θερινής νυκτός εάν λάβουμε υπόψη τις πολιτικές της Ε.Κ.Τ. και της τρόικας.
Οι προοπτικές της Ελλάδος με τη δραχμή
Όπως προαναφέρθηκε, το πλεονασματικό ισοζύγιο πληρωμών δεν αρκεί για να αποδειχθεί εάν η μετάβαση σε εθνικό νόμισμα είναι ευοίωνη επιλογή. Πρέπει να προβλεφθεί πόσο μεγάλη πρέπει να είναι και η μείωση του δημοσίου χρέους ώστε οι μετέπειτα δαπάνες εξυπηρέτησής του να μπορούν να καλυφθούν, εξ ολοκλήρου ή σε σημαντικό βαθμό, από το πλεόνασμα στο ισοζύγιο πληρωμών.
Η μετάβαση στο εθνικό νόμισμα πιθανόν να συνοδευτεί με προσωρινή παύση πληρωμών για την εξυπηρέτηση του χρέους. Κατόπιν, η κυβέρνηση της χώρας θα κληθεί να διαπραγματευτεί με τους δανειστές και τους ευρωπαίους εταίρους το ύψος της μείωσής του. Εκατοντάδες χρεοκοπίες έχουν συμβεί παγκοσμίως και σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις, αργά ή γρήγορα, οι δανειστές ήρθαν σε συμφωνία με τους δανειζόμενους καθώς υπάρχουν αμοιβαία οφέλη.
Τα επιχειρήματα της Ελλάδος έναντι των δανειστών είναι πολλά και σημαντικά. Καταρχήν, από το προκαταρκτικό πόρισμα της επιτροπής για το λογιστικό έλεγχο του χρέους προκύπτει ότι ένα πολύ μεγάλο μέρος του μπορεί να χαρακτηριστεί απεχθές ή/και παράνομο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα περιβόητα πακέτα «στήριξης» που αποδείχτηκε ότι χρησιμοποιήθηκαν προς όφελος ιδιωτικών τραπεζών και όχι της ελληνικής οικονομίας. Υπάρχουν δικαστικές αποφάσεις που απάλλαξαν τα κράτη από την αποπληρωμή χρεών που δεν χρησιμοποιήθηκαν προς όφελος των πολιτών.
Με βάση τα ιστορικά παραδείγματα χωρών που προχώρησαν σε διαγραφή του χρέους, είναι εφικτό η Ελλάδα να επιτύχει μία συμφωνία διαγραφής πάνω από το 50% του δημοσίου χρέους, δηλαδή ονομαστική μείωση που να ξεπερνάει τα 160 δις €. Στην περίπτωση αυτή, η Καθαρή Διεθνής Επενδυτική Θέση (14)της Ελλάδος (Πίνακας 3) θα βελτιωθεί αισθητά έπειτα και από τους επιμέρους συμψηφισμούς ανάμεσα στις υποχρεώσεις και απαιτήσεις των κατοίκων του εσωτερικού με τους μη κατοίκους.
Συγκεκριμένα, το ελληνικό κράτος διατηρεί απαιτήσεις προς ιδιώτες από επενδύσεις και δάνεια που έχει χορηγήσει ενώ οι αντίστοιχες υποχρεώσεις του κράτους προς τις ιδιωτικές τράπεζες αποτυπώνονται στο δημόσιο χρέος. Τα πιστωτικά ιδρύματα που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, εξαιτίας των ανακεφαλαιοποιήσεων και των δανείων που έλαβαν από το ελληνικό κράτος, έχουν μεγαλύτερες δανειακές υποχρεώσεις προς το κράτος σε σχέση με τις αντίστοιχες απαιτήσεις τους. Συγκεκριμένα, οι υποχρεώσεις τους το πρώτο τρίμηνο του 2015 ανήλθαν στα 128 δις € ενώ οι απαιτήσεις τους από το ελληνικό κράτος έπεσαν στα 49 δις €. Συνεπώς και αυτό το χρέος δύναται να συμψηφιστεί, ιδίως εάν οι τράπεζες αυτές κρατικοποιηθούν.
[14]http://www.bankofgreece.gr/Pages/el/Statistics/externalsector/international.aspx
(Ιστοσελίδα της Τράπεζας της Ελλάδος, Στατιστικά Στοιχεία> Εξωτερικός Τομέας > Η Διεθνής Επενδυτική Θέση)
*Στις Λοιπές Επενδύσεις αποτυπώνονται ως επί το πλείστον τα διμερή δάνεια (πακέτα «στήριξης») που έλαβε το ελληνικό κράτος μέσα από τα μνημονιακά προγράμματα.
Οι καταθέσεις σε ευρώ του ιδιωτικού τομέα (νοικοκυριά και επιχειρήσεις), είναι και αυτές απαιτήσεις προς την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Με την είσοδο στο εθνικό νόμισμα, οι ιδιωτικές καταθέσεις σε ευρώ ενδέχεται να συμψηφιστούν με τις υποχρεώσεις του κράτους και της Τράπεζας της Ελλάδος προς την Ε.Κ.Τ. και οι καταθέσεις των πολιτών θα αντικατασταθούν με δραχμές.
Στην περίπτωση αυτή, το χρέος των νοικοκυριών και επιχειρήσεων θα περάσει στα χέρια του κράτους το οποίο οφείλει να το μειώσει δραστικά ως αντιστάθμισμα για την έξοδο από το ευρώ και τον συμψηφισμό των ιδιωτικών καταθέσεων. Επιμέρους συμψηφισμοί μπορούν να γίνουν και με διακρατικές συμφωνίες, χαρακτηριστικό παράδειγμα το κατοχικό δάνειο και οι γερμανικές αποζημιώσεις.
Συνοψίζοντας τα σημερινά δεδομένα, η Καθαρή Διεθνής Επενδυτική Θέση της Ελλάδος είναι -218 δις €, το δημόσιο χρέος ξεπερνάει τα 320 δις €, οι απαιτήσεις του κράτους από τις τράπεζες ξεπερνούν τα 128 δις € και οι ιδιωτικές καταθέσεις τα 125 δις €. Με την προϋπόθεση ενός κουρέματος του χρέους κατά 50% και εφόσον ισχύσουν τα υποθετικά σενάρια που αναφέρθηκαν παραπάνω για «κρατικοποίηση» των τραπεζών και τους συμψηφισμούς των ιδιωτικών καταθέσεων με τις υποχρεώσεις του κράτους, η «Διεθνής Επενδυτική Θέση» της Ελλάδος δύναται να πέσει και κάτω από τα -50 δις €.
Με εθνικό νόμισμα τη δραχμή, το χρέος που θα απομείνει θα είναι πληρωτέο σε ευρώ και ουσιαστικά θα ισοδυναμεί με τη «Διεθνή Επενδυτική Θέση» της Ελλάδος. Στο υποθετικό αυτό σενάριο πρέπει να διερευνηθεί ποιο πρέπει να είναι το μέγεθος του δημοσίου χρέος ώστε να μπορεί να αποπληρωθεί από το πλεόνασμα του ισοζυγίου πληρωμών. Αν υποθέσουμε ότι οι τόκοι αποπληρωμής δεν θα ξεπεράσουν το 5%, προκύπτει ότι ένα χρέος της τάξεως από 50 έως 70 δις € δύναται να είναι «βιώσιμο» αρκεί το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών να είναι πάνω κάτω 5 δις € πλεονασματικό ετησίως.
Κάτι τέτοιο φαίνεται εφικτό με δεδομένο ότι το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών βελτιώθηκε κατά 36 δις € (από -34,7 δις € το 2008 σε + 1,5 δις € το 2014) μέσα σε 6 χρόνια και παρότι έκλεισαν εκατοντάδες χιλιάδες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα.
Για να προβλεφθεί με περισσότερο εμπεριστατωμένη ανάλυση η διακύμανση του δείκτη του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών μετά τη μετάβαση στη δραχμή, πρέπει να αναλυθούν οι επιμέρους δείκτες του Πίνακα 1 που παρουσιάστηκε στην αρχή της ανάλυσης.
Ξεκινώντας από το Ισοζύγιο Αγαθών (ΙΑ), παρατηρείται μία τεράστια βελτίωση από το 2008 και μετά, η οποία οφείλεται περισσότερο στην μείωση των εισαγωγών και λιγότερο στην αύξηση των εξαγωγών.
Η μεγάλη μείωση της ρευστότητας στην πραγματική οικονομία από το 2009 και μετά, συνετέλεσε στην μεγάλη πτώση των εισαγωγών και διαφαίνεται ότι υπάρχουν περιθώρια περαιτέρω μείωσης τους. Στα αγροτικά προϊόντα για παράδειγμα, οι εισαγωγές ξεπερνούν τα 5,5 δις € ετησίως και είναι μεγαλύτερες κατά 20% με 30% από τις αντίστοιχες εξαγωγές. Τα τελευταία είκοσι χρόνια παρατηρείται διαρκής μείωση της αγροτικής παραγωγής με αντίστοιχη αύξηση της κατανάλωσης γεγονός που οδήγησε στην μείωση της αυτάρκειας και στα διατροφικά αγροτικά προϊόντα.
Η έλλειψη χρηματοδότησης, η μεγάλη φορολογία και εν μέρει η αγροτική πολιτική της Ε.Ε. αποτελούν τροχοπέδη στην αύξηση της αγροτικής παραγωγής. Με την προϋπόθεση ότι η επιστροφή στο εθνικό νόμισμα θα συνοδευτεί με την άρση των παραπάνω εμποδίων και με δεδομένη την υποτίμηση του νομίσματος(15) , είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα αυξηθεί η αγροτική παραγωγή και αντίστοιχα το εμπορικό ισοζύγιο των αγροτικών προϊόντων.
Εκτός από τα αγροτικά προϊόντα, πρέπει να εκτιμηθεί ποια θα είναι η εξέλιξη του εμπορικού ισοζυγίου για τα μεταποιητικά και βιομηχανικά προϊόντα, τα πλοία και τα λοιπά μεταφορικά μέσα, τα καύσιμα και τις πρώτες ύλες.
Με την ένταξη της Ελλάδος στην ευρωζώνη, αυξήθηκε ο αριθμός των εμπορικών επιχειρήσεων σε αντίθεση με τις μεταποιητικές και βιομηχανικές επιχειρήσεις οι οποίες μειώθηκαν αισθητά. Η αρνητική αυτή εξέλιξη οφείλεται, ως επί το πλείστον, στη χρήση του «σκληρού» νομίσματος σε συνδυασμό με την μεγάλη ρευστότητα της πραγματικής οικονομίας εξαιτίας της άκρατης χορήγησης πάσης φύσεως τραπεζικών δανείων. Ήταν ευκολότερο για τους επιχειρηματίες να εισάγουν φθηνά προϊόντα από το εξωτερικό και κατόπιν να τα διοχετεύσουν στην ελληνική αγορά η οποία διέθετε μεγάλη ρευστότητα – ζήτηση.
Μακροπρόθεσμα και εφόσον δοθούν κίνητρα και χρηματοδότηση στις μεταποιητικές επιχειρήσεις, εκτιμάται ότι το ισοζύγιο αγαθών θα βελτιωθεί αισθητά. Βραχυπρόθεσμα, αναμένεται να εμφανιστούν προβλήματα στην εισαγωγή κυρίως των προϊόντων υψηλής τεχνολογίας και για αυτό είναι πολύ κρίσιμο η μετάβαση στο εθνισμό νόμισμα να γίνει σε μία περίοδο (π.χ. φθινόπωρο) όπου τα συναλλαγματικά διαθέσιμα του κράτους είναι υψηλότερα λόγο της αυξημένης εισροής συναλλάγματος από τον τουρισμό και τις μεταφορές.
Το ισοζύγιο αγορών σε σχέση με τις πωλήσεις των πλοίων είναι αρνητικό αλλά αφορά τις αγοραπωλησίες των ναυτιλιακών επιχειρήσεων για τα εμπορικά πλοία με ελληνική σημαία. Οι αγορές πλοίων γίνονται από ιδιώτες εφοπλιστές και σε περίπτωση μετάβασης σε εθνικό νόμισμα το κράτος δεν θα είχε λόγους να παρέμβει και να δαπανήσει κρατικό συνάλλαγμα για την αγορά πλοίων (θα μπορούσε όμως να επαναλειτουργήσει τα ελληνικά ναυπηγεία). Τέτοιου είδους παρεμβάσεις έχουν νόημα για αγαθά και προϊόντα απαραίτητα για την ομαλή λειτουργία της οικονομίας όπως είναι τα καύσιμα.
Μετά το 2008 παρατηρήθηκε πτώση έως 50% στην κατανάλωση υγρών καυσίμων όμως οι εισαγωγές καυσίμων παρέμειναν σε υψηλά επίπεδα της τάξεως των 15 δις € και άνω. Στην χώρα μας λειτουργούν 4 διυλιστήρια με δυναμικότητα αρκετά μεγαλύτερη από τις ανάγκες τις ελληνικής οικονομίας με αποτέλεσμα να αντισταθμίσουν την μείωση της εγχώριας κατανάλωσης με την αύξηση των εξαγωγών των παράγωγων προϊόντων (βενζίνη, πετρέλαια, λιπαντικά) που ξεπέρασαν τα 8 δις € το 2014.
Σε περίπτωση μετάβασης στη δραχμή και με την προϋπόθεση ότι οι εισαγωγές πετρελαίου γίνονται σχεδόν αποκλειστικά με «σκληρό» νόμισμα, το κράτος θα πρέπει παρέμβει και να συνδράμει με τα συναλλαγματικά του αποθέματα ώστε να διασφαλιστεί η εισαγωγή των απαιτούμενων ποσοτήτων καυσίμων για τις ανάγκες τις εγχώριας αγοράς οι οποίες κυμαίνονται στα 6 με 8 δις € ετησίως. Οι εξαγωγές καυσίμων εξυπηρετούν κυρίως τις εμπορικές πολιτικές των ιδιωτικών εταιριών πετρελαιοειδών (διυλιστήρια) και δεν θα αποτελέσουν προτεραιότητα για το κράτος, ειδικά τους πρώτους μήνες της μετάβασης.
Γενικότερα, ο κλάδος των καυσίμων μαστίζεται από φαινόμενα λαθρεμπορίας και φοροδιαφυγής, με αποτέλεσμα τα στοιχεία να μην είναι απόλυτα αξιόπιστα αλλά διαφαίνεται ότι υπάρχουν μεγάλα περιθώρια οικονομίας και μείωσης της εξάρτησης της χώρας από το εισαγόμενο αργό πετρέλαιο. Σε κάθε περίπτωση το Ισοζύγιο Καυσίμων είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που πρέπει να αξιολογηθεί με ακρίβεια πριν την μετάβαση στο εθνικό νόμισμα.
Ο δείκτης του Ισοζυγίου Υπηρεσιών (ΙΒ) αποτελείται από τους τρία επιμέρους ισοζύγια: Ταξιδιωτικό, Μεταφορές και Λοιπές Υπηρεσίες. Στο ταξιδιωτικό αποτυπώνεται η διαφορά των εισπράξεων από κατοίκους του εξωτερικού που επισκέπτονται την Ελλάδα σε σχέση με τις πληρωμές ελλήνων που επισκέπτονται το εξωτερικό. Το ισοζύγιο των Μεταφορών αποτυπώνει την διαφορά των εισπράξεων από χερσαίες, θαλάσσιες και εναέριες μεταφορές σε σχέση με τις αντίστοιχες πληρωμές των ελλήνων προς το εξωτερικό. Ο δείκτης των Υπηρεσιών ολοκληρώνεται από το αντίστοιχο ισοζύγιο όλων των υπολοίπων υπηρεσιών, από και προς το εξωτερικό, πλην των εισπράξεων από τουρισμό και μεταφορικών μέσων.
Σε περίπτωση μετάβασης σε εθνικό νόμισμα, η υποτίμηση του νομίσματος πιθανόν να μειώσει βραχυπρόθεσμα τις συνολικές εισπράξεις από τον τουρισμό , ακόμα κι αν αυξηθεί ο αριθμός των επισκέψεων καθώς θα απαιτούνται πρόσθετες εισαγωγές αγαθών για να εξυπηρετήσουν την αυξημένη κατανάλωση. Μακροπρόθεσμα όμως και με την προϋπόθεση ότι η χώρα μας θα αυξήσει την αγροτική της παραγωγή (και όχι μόνο) εκτιμάται ότι θα αυξηθεί περαιτέρω το καθαρό συνάλλαγμα που εισρέει από τον τουρισμό.
Αντίστοιχες είναι οι εκτιμήσεις και για τα ισοζύγια των μεταφορών και Λοιπών Υπηρεσιών όπου βραχυπρόθεσμα αναμένεται να υπάρχει μείωση στις εισπράξεις αλλά μακροπρόθεσμα και εφόσον η οικονομία ισορροπήσει, οι εισπράξεις από τις μεταφορές αναμένεται να αυξηθούν. Ως γνωστό η Ελλάδα βρίσκεται σε σημαντικότατη γεωγραφική θέση και εφόσον αξιοποιήσει λιμάνια και υφιστάμενες υποδομές δύναται να βελτιώσει περαιτέρω το πλεονασματικό Ισοζύγιο Υπηρεσιών.
Το Ισοζύγιο Πρωτογενών Εισοδημάτων (ΙΓ) αποτυπώνει τις εισπράξεις και πληρωμές του ιδιωτικού τομέα από εργασία, επενδύσεις και γενικότερα αποτυπώνει τις μεταφορές εισοδημάτων από και προς το εξωτερικό. Όταν ομαλοποιηθεί η κατάσταση στην ελληνική οικονομία εκτιμάται ότι πολλά κεφάλαια που βρίσκονται στο εξωτερικό θα επαναπατριστούν. Αντίστοιχα, αναμένεται να αυξηθούν οι άμεσες επενδύσεις με την προϋπόθεση ότι θα σταθεροποιηθεί το φορολογικό σύστημα, θα επιλυθεί το χωροταξικό και θα αρθούν τα εμπόδια και οι αγκυλώσεις της γραφειοκρατίας του δημοσίου.
Το Ισοζύγιο Δευτερογενών Εισοδημάτων (ΙΔ) αποτυπώνει τις εισπράξεις και πληρωμές του κράτους με το εξωτερικό από επενδύσεις, αμοιβές για υπηρεσίες κ.ο.κ.. Είναι δύσκολο να γίνουν βραχυπρόθεσμες ή μακροπρόθεσμες εκτιμήσεις σχετικά με το πώς θα διαφοροποιηθεί ο συγκεκριμένος δείκτης σε περίπτωση μετάβασης σε εθνικό νόμισμα, όμως ως αριθμητικό μέγεθος, έχει τη μικρότερη βαρύτητα στο δείκτη του ισοζυγίου πληρωμών.
Επίλογος
Είναι προφανές ότι δεν αρκεί ένα άρθρο μερικών σελίδων να απαντήσει στο ερώτημα περί επιστροφής στη δραχμή. Με βάση όμως τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν, προκύπτουν σοβαρές ενδείξεις ότι η μετάβαση σε εθνικό νόμισμα δεν είναι καταστροφική επιλογή και, με δεδομένες τις πολιτικές της «Τρόικας», φαντάζει ως τη μοναδική διέξοδο.
Από την παραπάνω ανάλυση διαφαίνεται ότι η μετάβαση σε εθνικό νόμισμα δύναται να διατηρήσει ή/και να αυξήσει το πλεονασματικό Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών. Ειδικά στην περίπτωση που το Ι.Τ.Σ. είναι μεγαλύτερο από τις δαπάνες σε ξένο νόμισμα για την εξυπηρέτηση του εξωτερικού δημόσιου χρέους, η ελληνική οικονομία θα μπορούσε να απελευθερωθεί από τις «παρεμβάσεις» των δανειστών και να ευημερήσει.
Αναδημοσίευση από: ELEUTHERIELLADA
2)
ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΥΖΗΤΗΣΗΣ ΣΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΗΣ ΛΑΕ
Διαβάστε περισσότερα...
1)
Του Δημήτρη Χαλυβόπουλου
Πρόλογος:Άπαντες αντιλαμβάνονται ότι το νόμισμα ως φυσικό αντικείμενο, δεν έχει «αξία». Χρησιμότητα και εμμέσως αξία, αποκτά ως μέσο πρόσβασης σε πόρους(1) , οι οποίοι διακρίνονται σε: φυσικούς (τρόφιμα, ορυκτά, πετρελαιοειδή, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας), τεχνητούς (μηχανήματα, τεχνολογικός εξοπλισμός) και ανθρώπινους (εργασία και υπηρεσίες). Ως εκ τούτου, μία από τις σημαντικότερες συνιστώσες της επιλογής του νομίσματος είναι η δυνατότητα πρόσβασης σε όσο το δυνατόν περισσότερους πόρους, εγχώριους ή εισαγόμενους.
Επομένως, το ερώτημα περί επιστροφής στη δραχμή, θα έπρεπε να απαντηθεί από μία ομάδα επιστημόνων ευρέως φάσματος ειδικοτήτων και κατόπιν πολύμηνης επεξεργασίας όλων των δεδομένων. Είναι απορίας άξιο για ποιο λόγο δεν συγκροτήθηκε μία τέτοια ομάδα από τις εκάστοτε κυβερνήσεις ή αυτόνομα από την ακαδημαϊκή κοινότητα.
Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η ανάλυση του δείκτη του «Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών» σε σχέση με το ζήτημα της διαγραφής του χρέους και τις δαπάνες εξυπηρέτησής του. Πρόκειται για τους σημαντικότερους οικονομικούς παράγοντες που θα καθορίσουν εάν η επιστροφή στη δραχμή είναι καλύτερη επιλογή σε σχέση με την παραμονή στην ευρωζώνη. Δεν αποτελεί σκοπό της παρούσης να αναλυθούν και άλλες μεταβλητές που δύναται να επηρεάσουν την οικονομία, όπως το προσφυγικό και γενικότερα οι διεθνείς μας σχέσεις.
Βασικοί Οικονομικοί Δείκτες
Ο δείκτης που αποτυπώνει σε χρηματικές αξίες την ποσότητα των πόρων που διακινούνται από και προς την ελληνική επικράτεια, είναι το «Ισοζύγιο Αγαθών και Υπηρεσιών», δηλαδή οι εισαγωγές μείον τις εξαγωγές και οι εισπράξεις από το εξωτερικό μείον τις αντίστοιχες πληρωμές. Εάν προσθέσουμε και τις χρηματικές συναλλαγές των πρωτογενών και δευτερογενών εισοδημάτων, προκύπτει το «Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών». Στην οικονομική θεωρία, το θετικό Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών μεταφράζεται σε «απαίτηση» της χώρας προς το εξωτερικό και αντανακλά την καθαρή επένδυση της χώρας διότι, με το πλεονάζον συνάλλαγμα, δύναται να εισάγει πόρους από το εξωτερικό.
Το 2014, ήταν η πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες που τόσο το ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών, όσο και το Ι.Τ.Σ. (Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών) ήταν θετικό, όπως αποτυπώνεται στον πίνακα 1 που συντάχθηκε με βάση τα δεδομένα από την τράπεζα της Ελλάδος.
*1 Πολλές φορές ταυτίζεται η έννοια του χρήματος-νομίσματος με την αντίστοιχη του πόρου. Ακαδημαϊκά δεν είναι σωστό, ασχέτως αν παραβλέπεται. Όμως, με δεδομένο ότι η πρόσβαση στους πόρους είναι δυνατή αποκλειστικά μέσω του χρήματος, οι δύο αυτές έννοιες ταυτίζονται στη συνείδηση των περισσοτέρων.
Πηγή : Τράπεζα της Ελλάδος
Από τον πίνακα 1 προκύπτει ότι το 2014 η «πραγματική» οικονομία βελτίωσε, έστω και λίγο, την Καθαρή Διεθνή Επενδυτική θέση της Ελλάδος που αποτυπώνει το σύνολο των «υποχρεώσεων» του κράτους και των κατοίκων ως προς το εξωτερικό, μείον τις αντίστοιχες «απαιτήσεις». Με βάση τα τελευταία στοιχεία της ΤτΕ για το πρώτο τρίμηνο του 2015(5) , η διεθνής επενδυτική θέση της χώρας μας ήταν -219,653 δις € και όπως θα αναλυθεί παρακάτω, οφείλεται ως επί το πλείστον στο μεγάλο δημόσιο χρέος.
Όταν ένα κράτος χρησιμοποιεί δικό του νόμισμα, μπορεί να χρηματοδοτήσει και τα δημοσιονομικά του ελλείμματα εκδίδοντας επιπλέον εθνικό νόμισμα. Μοναδική επίπτωση είναι η αύξηση του λεγόμενου «εσωτερικού» χρέους που είναι όμως ευκολότερα διαχειρίσιμο από το «εξωτερικό» χρέος που είναι πληρωτέο σε ξένο νόμισμα. Προβλήματα προκύπτουν μόνο όταν η έκδοση νέου νομίσματος επαναλαμβάνεται σε μεγάλο βαθμό με αποτέλεσμα το νόμισμα να υποτιμάται και αυξάνεται ο πληθωρισμός.
Τη δεδομένη χρονική στιγμή που το ελληνικό δημόσιο χρέος ξεπερνάει τα 320 δις €, το πλεονασματικό ισοζύγιο πληρωμών δεν αρκεί για να αποδειχθεί εάν η μετάβαση σε εθνικό νόμισμα είναι ορθή επιλογή. Πρέπει να προβλεφθεί πόσο μεγάλη πρέπει να είναι και η μείωση του δημοσίου χρέους ώστε οι μετέπειτα δαπάνες εξυπηρέτησής του να μπορούν να καλυφθούν, εξ ολοκλήρου ή σε σημαντικό βαθμό, από το πλεόνασμα στο ισοζύγιο πληρωμών. Το συγκεκριμένο θέμα θα αναλυθεί και στη συνέχεια της παρούσης.
Για τις χώρες της ευρωζώνης, σημαντικότερος από το ισοζύγιο πληρωμών είναι ο δείκτης του «Δημοσιονομικού Ελλείμματος ή Πλεονάσματος» που αποτυπώνει τη διαφορά των συνολικών κρατικών εσόδων από τα αντίστοιχα έξοδα. Στα κράτη του ευρώ, τα ελλείμματα χρηματοδοτούνται με επιπλέον δανεισμό από τις διεθνείς αγορές ή την Τρόικα, με αποτέλεσμα την αύξηση του δημοσίου χρέους που στην προκειμένη περίπτωση διέπεται από τα χαρακτηριστικά του επονομαζόμενου «εξωτερικού» χρέους.
[3] Αρκετά καλή προσέγγιση του όρου «πραγματική οικονομία» προέρχεται από την ιστοσελίδα των Financial Times και είναι ο εξής: «Τhe part of a country’s economy that produces goods and services, rather than the part that consists of financial services such as banks, stock markets, etc. Μετάφραση: Η πραγματική οικονομία αποτελεί το μέρος της οικονομίας που παράγει αγαθά και υπηρεσίες, σε αντίθεση με το μέρος της οικονομίας που πραγματεύεται με τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες όπως οι τράπεζες, τα χρηματιστήρια κ.λ.π.»
[4] Τα συναλλαγματικά διαθέσιμα, σύμφωνα με τον ορισμό της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, περιλαμβάνουν μόνο το νομισματικό χρυσό, τη «συναλλαγματική θέση» στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, τα «ειδικά τραβηκτικά δικαιώματα» και τις απαιτήσεις της Τράπεζας της Ελλάδος σε ξένο νόμισμα έναντι κατοίκων χωρών εκτός της ζώνης του ευρώ. Αντίθετα, δεν περιλαμβάνουν τις απαιτήσεις σε ευρώ έναντι κατοίκων χωρών εκτός της ζώνης του ευρώ, τις απαιτήσεις σε συνάλλαγμα και σε ευρώ έναντι κατοίκων χωρών της ζώνης του ευρώ, και τη συμμετοχή της Τράπεζας της Ελλάδος στο κεφάλαιο και στα συναλλαγματικά διαθέσιμα της ΕΚΤ.Για να μειωθεί το δημόσιο χρέος στις χώρες της ευρωζώνης, πρέπει ο δημοσιονομικός δείκτης να είναι πλεονασματικός, δηλαδή τα συνολικά κρατικά έσοδα να είναι περισσότερα από τα έξοδα συμπεριλαμβανομένων και των εξόδων εξυπηρέτησης των ετησίων τόκων. Η Ελλάδα από το 2001 έως σήμερα, ουδέποτε κατόρθωσε να επιτύχει δημοσιονομικό πλεόνασμα. Ακόμα και το περιβόητο «πρωτογενές» πλεόνασμα για το 2014, το οποίο είναι ήσσονος σημασίας αφού δεν περιλαμβάνει τις δαπάνες για τόκους, ήταν αποτέλεσμα «δημιουργικής» λογιστικής.
[5] http://www.bankofgreece.gr/Pages/el/Statistics/externalsector/international.aspx (Ιστοσελίδα της Τράπεζας της Ελλάδος, Στατιστικά Στοιχεία> Εξωτερικός Τομέας > Η Διεθνής Επενδυτική Θέση)
Ένα σημαντικό μέρος των κρατικών εγγυήσεων που διοχετεύτηκαν στις ανακεφαλαιοποιήσεις των τραπεζών, δεν αποτυπώθηκε (όπως θα όφειλε) στα έξοδα του κράτους με αποτέλεσμα να προκύψει ένα «μαγειρεμένο» πρωτογενές πλεόνασμα. Άλλωστε, όπως αποτυπώνεται στους προϋπολογισμούς του υπουργείου οικονομικών την ίδια περίοδο, τα συσσωρευμένα ελλείμματα ήταν πολύ μικρότερα από την αύξηση του χρέους που δημοσιεύτηκε επισήμως(6) .
Παρακάτω θα δοθούν και συγκεκριμένα αριθμητικά παραδείγματα για να γίνει κατανοητό ότι ανεξάρτητα με την επιλογή του νομίσματος, το ζήτημα της διαγραφής του χρέους είναι ο σημαντικότερος παράγοντας βάσει του οποίου θα εξαρτηθεί εάν η ελληνική οικονομία έχει ελπίδες να ανακάμψει.
[6]Για περαιτέρω πληροφορίες και επαλήθευση των επιχειρημάτων ο αναγνώστης μπορεί να ανατρέξει στο άρθρο « Ο Μύθος του Ελληνικού Χρέους» Μέρος Β΄, https://eleutheriellada.files.wordpress.com/2015/05/2015.pdfΟι επιδόσεις και οι προοπτικές της Ελλάδας εντός του ευρώ.
Με βάση την έκθεση της στατιστικής υπηρεσίας της ευρωπαϊκής επιτροπής(7) , την περίοδο από το 2001 έως το 2014, το δημόσιο χρέος εκφρασμένο σε παρούσες αξίες, από 152 δις € (101,1% του Α.Ε.Π.) ανήλθε στα 317 δις € (175,5% του Α.Ε.Π.). Εάν συνυπολογίσουμε και το περιβόητο «κούρεμα» – PSI κατά 106 δις το 2012 €, η πραγματική αύξηση του χρέους (αν δεν γινόταν κούρεμα) ήταν 271 δις €.
Την ίδια περίοδο, με βάση τον προϋπολογισμό του 2015 και 2016(8) , οι συνολικές δαπάνες για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους ήταν τα 838 δις € ενώ τα φορολογικά έσοδα, που συνήθως κυμαίνονται στο 90% των τακτικών εσόδων του κράτους(9), ανήλθαν στα 619 δις € (10) . Αναλυτικά δεδομένα ανά έτος παρουσιάζονται στον πίνακα 2 και διαπιστώνεται ότι, από το 2007 και μετά, οι ετήσιες δαπάνες για την εξυπηρέτηση του χρέους υπερτερούν των φορολογικών εσόδων.
Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί η τεράστια αύξηση των ετήσιων δαπανών για την εξυπηρέτηση βραχυπρόθεσμων δανείων που παρατηρείται το 2014 και το 2015. Με βάση την τελευταία έκθεση του ετήσιου προϋπολογισμού για το 2016 (δημοσιεύτηκε τον Νοέμβριο του 2015) και εφόσον δεν πρόκειται για ορθογραφικό λάθος, εκτιμάται ότι το 2015 θα δαπανηθούν 773 δις € για την εξυπηρέτηση του χρέους εκ των οποίων τα 700 δις € αποτελούν ταμειακές διευκολύνσεις και repos. Είναι αδιανόητο ένα κράτος του οποίου τα τακτικά έξοδα δεν ξεπερνούν τα 50 δις € ετησίως να δανείζεται 700 δις € ως βραχυπρόθεσμο δανεισμό για ταμειακή διευκόλυνση.
Από τον ίδιο πίνακα παρατηρούμε ότι τα φορολογικά έσοδα του κράτους από 51 δις € το 2010 έπεσαν στα 44 δις € το 2014(11) , παρόλη τη μεγάλη αύξηση στους φορολογικούς συντελεστές. Η μείωση στα φορολογικά έσοδα προήλθε ακριβώς επειδή η αυξημένη φορολογία και η μείωση των μισθών προκάλεσε μεγάλη μείωση στη «ρευστότητα» της πραγματικής οικονομίας, εις βάρος των φορολογικών εσόδων.
[7] Statistical Annex of European Economy, Autumn 2014. Πίνακας 5: Gross Domestic product at current market price, σελίδα 18 καιΠίνακας 78 General Government consolidated gross debt, Σελίδα 164(EL>GREECE) .
http://ec.europa.eu/economy_finance/publications/european_economy/2014/pdf/statistical_annex_autumn_2014_en.pdf
[8]Πίνακας 4.6, 4.7 σελίδα 132, Προϋπολογισμός 2016, Δημοσίευση Νοέμβριος 2015, Ευκλείδης Τσακαλώτος, http://www.minfin.gr/sites/default/files/financial_files/EISHGHTIKH%20EKTHESH%202016.pdf
Πίνακας 4.6, 4.7 σελίδα 178, Προϋπολογισμός 2015, Δημοσίευση Νοέμβριος 2014, Γκίκας Χαρδούβελης, http://www.minfin.gr/sites/default/files/financial_files/EISHGHTIKH%2BEKTESH%2B2015%2BGR.pdf
[9] Αν στα τακτικά έσοδα του κράτους (φορολογία, έσοδα από επενδύσεις και ΔΕΚΟ) προστεθούν τα πιστωτικά έσοδα (δανεισμός και επιδοτήσεις) προκύπτουν τα συνολικά έσοδα του κράτους.
[10]Τα δεδομένα που αφορούν τα φορολογικά έσοδα αντλήθηκαν από τις ετήσιες εισηγητικές εκθέσεις του προϋπολογισμού από το 2004 έως το 2015 μέσα από την ιστοσελίδα του υπουργείου οικονομικών.
http://www.minfin.gr/?q=el/content/απολογισμός-ισολογισμός-και-λοιπες-χρημ-καταστασεις-2014
[11] Πίνακας 3.5, σελίδα 51, Προϋπολογισμός 2012, Δημοσίευση Νοέμβριος 2011, Ευάγγελος Βενιζέλος
http://www.minfin.gr/sites/default/files/financial_files/PROYPOL%2BEISHGHTIKH%2B2012.pdf
Πίνακας 3.2 & 3.5, σελίδα 61 & 65, Προϋπολογισμός 2016, Δημοσίευση Νοέμβριος 2015, Ευκλείδης Τσακαλώτος, http://www.minfin.gr/sites/default/files/financial_files/EISHGHTIKH%20EKTHESH%202016.pdf
*Από το 2008 περιλαμβάνονται οι βραχυπρόθεσμες ταμειακές διευκολύνσεις και από το 2014 τα repos
** Τα δεδομένα για το 2015 αποτυπώνουν τις εκτιμήσεις του ΥΠ. ΟΙΚ με βάση τον τελευταίο προϋπολογισμό που δημοσιεύτηκε τον Νοέμβριο του 2015
Στα συνολικά έξοδα του κράτους την περίοδο 2001 – 2014 πρέπει να προστεθούν και οι δαπάνες για εξοπλισμούς και προγράμματα δημοσίων επενδύσεων οι οποίες ξεπέρασαν τα 100 δις €, ενώ την ίδια περίοδο οι κρατικές δαπάνες για μισθούς, συντάξεις, ασφάλιση, περίθαλψη και κοινωνική προστασία δεν ξεπέρασαν τα 500 δις €. Όμως, το μεγαλύτερος μέρος των χρημάτων που δαπανώνται για μισθούς και συντάξεις του δημοσίου, επιστρέφει στα κρατικά ταμεία μέσω των άμεσων (φορολογία εισοδήματος, ΕΝΦΙΑ) και έμμεσων φόρων (Φ.Π.Α., ειδικοί φόροι κατανάλωσης, κ.α.) αλλά και τις πληρωμές των πολιτών στις Δ.Ε.Κ.Ο. (φως, νερό, τηλέφωνο).
Ακόμα, οι κρατικές δαπάνες για μισθούς και συντάξεις δεν γίνονται εφάπαξ αλλά σε 12 μηνιαίες καταβολές. Για παράδειγμα, για μισθούς και συντάξεις του δημοσίου τομέα το κράτος δαπανά (λογιστικά αποτυπώνονται στα έξοδα) περίπου 18 δις € ετησίως τα οποία καταβάλλονται σε 12 μηνιαίες «δόσεις» των 1,5 δις € και ενισχύουν την ρευστότητα της αγοράς. Κατόπιν, μέσω του Φ.Π.Α. και των ειδικών φόρων κατανάλωσης, το κράτος από τον επόμενο μήνα κιόλας, εισπράττει ένα σημαντικό μέρος των χρημάτων αυτών και η διαδικασία επαναλαμβάνεται.
Αντιθέτως, οι κρατικές δαπάνες που αφορούν την εξυπηρέτηση του χρέους και οι πληρωμές για εξοπλισμούς και εισαγόμενο τεχνολογικό εξοπλισμό, είναι χρήματα που «μεταναστεύουν» στο εξωτερικό χωρίς να ενισχύουν τη ρευστότητα της πραγματικής οικονομίας. Είναι προφανές ότι ένα κράτος, που δαπανά για την αποπληρωμή του χρέους περισσότερα χρήματα σε σχέση με τα τακτικά του έσοδα, είναι υποχρεωμένο να δανείζεται για τις λειτουργικές του ανάγκες και να οδηγείται με μαθηματική ακρίβεια στην καταστροφή.
Επίσης, πρέπει να γίνει κατανοητό ότι τα χρηματικά μεγέθη που αφορούν τα δημόσια οικονομικά ουδεμία σχέση έχουν με τα χρήματα-ρευστότητα που διακινούνται στην «πραγματική» 3 οικονομία. Τόσο τα έξοδα για δαπάνες χρέους και μισθούς, όσο και τα έσοδα του κράτους από φορολογία και δανεισμό (πακέτα «στήριξης, επιδοτήσεις), είναι πολλαπλάσια από τα χρήματα που απαιτούνται για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς. Αυτό συμβαίνει διότι στα δημόσια οικονομικά αναφερόμαστε σε σύνολα επί του έτους, ενώ η ρευστότητα της αγοράς αποτυπώνει τα χρήματα που κυκλοφορούν ανά πάσα στιγμή στη χώρα.
Τα δημόσια οικονομικά αναφέρονται σε νούμερα που είναι λογιστικές εγγραφές χωρίς να λαμβάνει χώρα φυσική μεταφορά χρήματος. Για παράδειγμα, το μεγαλύτερο μέρος των δαπανών για την εξυπηρέτηση του χρέους προήλθε από πιστωτικά έσοδα, δηλαδή δανεισμό μέσω των περιβόητων πακέτων «στήριξης» και λοιπών επιδοτήσεων. Αντίστοιχα, τα έξοδα που αποτυπώνονται ως δαπάνες για μισθούς, συντάξεις, περίθαλψη και κοινωνική προστασία συμψηφίζονται με τα έσοδα που προκύπτουν από την φορολογία.
Ο δείκτης που αποτυπώνει τα χαρτονομίσματα και τα κέρματα που κυκλοφορούν στην αγορά, ονομάζεται νομισματική κυκλοφορία (δείκτης M0 στην βιβλιογραφία) ή «ρευστότητα» στην καθομιλουμένη. Ο δείκτης της «ρευστότητας» μεταβάλλεται ανάλογα με τη χρονική περίοδο (στην Ελλάδα αυξάνεται του καλοκαιρινούς μήνες λόγο τουρισμού) και κυμαίνεται ανάμεσα στο 3 με 5% επί του Α.Ε.Π., δηλαδή 5 με 10 δις € για την περίπτωση της χώρας μας. Το καλοκαίρι του 2015 λόγο της επιβολής των capital controls, η ρευστότητα της αγοράς έπεσε κάτω από τα 3 δις €.
Με βάση τα παραπάνω αριθμητικά παραδείγματα, πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι τα εκατοντάδες δις € που δόθηκαν ως πακέτα «στήριξης», χρησιμοποιήθηκαν για την ανακεφαλαιοποίηση των ιδιωτικών τραπεζών και την αποπληρωμή των υποτιμημένων ελληνικών ομολόγων που κατείχαν ευρωπαϊκές ιδιωτικές τράπεζες. Το αποτέλεσμα ήταν ακριβώς τα αντίθετα, όχι μόνο αυξήθηκε το χρέος αλλά άλλαξε δυσμενώς και η σύνθεσή του. Μέχρι το 2009, το 80% του δημοσίου χρέους ήταν εκφρασμένο σε ομόλογα του ελληνικού δημοσίου, δηλαδή χρηματοοικονομικά προϊόντα με ρίσκο για τον επενδυτή (ή δανειστή). Το 2013, μετά το PSI και τα διαδοχικά πακέτα «στήριξης», τα ομόλογα μετατράπηκαν σε διμερή δάνεια που διέπονται από πολύ χειρότερους όρους(12) .
Κατά την περίοδο των μνημονίων, εκτός από τις επιδοτήσεις και τα προγράμματα δημοσίων επενδύσεων που σχεδόν εκμηδενίστηκαν, μειώθηκε δραματικά και η χορήγηση δανείων από τις ιδιωτικές τράπεζες που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα και ανακεφαλαιοποιήθηκαν εις βάρος του δημοσίου χρέους. Η ρευστότητα της πραγματικής οικονομίας συντηρήθηκε από τους μισθούς και τις αποταμιεύσεις του ιδιωτικού τομέα, δηλαδή τις αποταμιεύσεις των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών.
Πράγματι, με βάση τα επίσημα στοιχεία της ΤτΕ(13) , το Δεκέμβρη του 2009 οι καταθέσεις του ιδιωτικού τομέα ανέρχονταν στα 237 δις € (196 δις € τα νοικοκυριά) και μειώθηκαν στα 120 δις € (102 δις € τα νοικοκυριά) τον Ιουλίου του 2015. Οι μισθοί, οι συντάξεις και οι αποταμιεύσεις του ιδιωτικού τομέα ήταν αυτές που «συντήρησαν» τη ρευστότητα στην αγορά.
[12]Ο απαιτητικός αναγνώστης μπορεί να βρει αναλυτικές λεπτομέρειες για τη σύσταση του δημοσίου χρέους και όλα όσα συνέβησαν κατά την περίοδο ένταξης στο πρώτο μνημόνιο (2010) έως το περιβόητου «κούρεμα» (2012) στο άρθρο « Ο Μύθος του Ελληνικού Χρέους» http://antapocrisis.gr/index.php/social-media1/item/398-xreosΠρέπει να γίνει ευρέως κατανοητό ότι οι ιδιωτικές καταθέσεις, υποτίθεται ότι, είναι εγγυημένες από την Τράπεζα της Ελλάδος και κατ’ επέκταση από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (Ε.Κ.Τ.) που είναι η μητρική εταιρία των ιδιωτικών τραπεζών που δραστηριοποιούνται στην ελληνική αγορά. Λογιστικά, οι καταθέσεις του ιδιωτικού τομέα αποτελούν υποχρέωση των τραπεζών και για αυτό καταχωρούνται στο παθητικό των ισολογισμών τους. Η δραματική μείωση των καταθέσεων ωφέλησε τις ιδιωτικές τράπεζες διότι μειώθηκαν οι υποχρεώσεις τους κατά 120 δις € περίπου.
[13]http://www.bankofgreece.gr/Pages/el/Statistics/monetary/deposits.aspx
Στην αντίθετη περίπτωση, τα δάνεια που χορηγούν οι τράπεζες στον ιδιωτικό τομέα και στο κράτος, αποτελούν απαίτηση και καταχωρούνται στο ενεργητικό των ισολογισμών τους. Από το 2010 και μετά, οι ιδιωτικές τράπεζες είχαν αρνητική πιστωτική επέκταση, δηλαδή τα χρήματα που χορήγησαν ως δάνεια προς τον ιδιωτικό τομέα, ήταν λιγότερα από αυτά που εισέπραξαν ως αποπληρωμές.
Οι πολιτικές της Ε.Κ.Τ. για μείωση των χορηγήσεων και της νομισματικής κυκλοφορίας, ελαχιστοποίησαν τη δυνατότητα του ιδιωτικού τομέα να αποπληρώσει τα δάνειά του. Το αποτέλεσμα ήταν να μειωθεί αρκετά και η αξία του ενεργητικού των τραπεζών, δηλαδή η δυνατότητά του να αποδίδει χρήματα. Αντίστοιχα, η εσωτερική υποτίμηση και ειδικά στις τιμές των ακινήτων, προκάλεσε περαιτέρω μείωση του ενεργητικού των τραπεζών.
Είναι οξύμωρο να υποχρεώνεται το κράτος (κατ’ επέκταση ο ιδιωτικός τομέας) να ανακεφαλαιοποιεί τις ιδιωτικές τράπεζες, δηλαδή να καλύπτει την απώλεια της αξίας του ενεργητικού τους, όταν αυτό αποτελεί υποχρέωση της Ε.Κ.Τ. ως μητρική των ιδιωτικών τραπεζών και εφόσον φέρει μεγάλη ευθύνη για την μείωση της ρευστότητας στην αγορά που προκάλεσε τα παραπάνω αποτελέσματα.
Υπενθυμίζουμε ότι από το 2008 και μετά, το ελληνικό κράτος «φορτώνεται» την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών με αποτέλεσμα την αύξηση του δημόσιου χρέους. Ειδικά την περίοδο 2010 – 2012 με τα «πακέτα» στήριξης και το «κούρεμα» του χρέους (PSI), το ελληνικό κράτος υποχρεώθηκε να «ανακεφαλοποιήσει» το ενεργητικό και των ιδιωτικών τραπεζών που δραστηριοποιούνται εκτός συνόρων, πληρώνοντας σχεδόν στο έπακρο την αξία των ελληνικών ομολόγων που είχαν υποτιμηθεί δραματικά.
Συνοψίζοντας τα ανωτέρω, συμπεραίνουμε ότι για να υπάρχει πιθανότητα βελτίωσης εντός της ευρωζώνης, πρέπει να μειωθούν δραστικά οι δαπάνες εξυπηρέτησης του χρέους και να αποκατασταθεί η νομισματική κυκλοφορία στην αγορά. Για να συμβεί το πρώτο πρέπει να συμφωνηθεί μία μεγάλη μείωση του ονομαστικού χρέους και για να συμβεί το δεύτερο πρέπει να μειωθούν οι φορολογικοί συντελεστές (επειδή μειώνουν την ρευστότητα και εν τέλει τα τακτικά έσοδα του κράτους), να αυξηθούν οι επιδοτήσεις, οι μισθοί και η χορηγήσεις δανείων από τις τράπεζες. Τα παραπάνω φαντάζουν όνειρο θερινής νυκτός εάν λάβουμε υπόψη τις πολιτικές της Ε.Κ.Τ. και της τρόικας.
Οι προοπτικές της Ελλάδος με τη δραχμή
Όπως προαναφέρθηκε, το πλεονασματικό ισοζύγιο πληρωμών δεν αρκεί για να αποδειχθεί εάν η μετάβαση σε εθνικό νόμισμα είναι ευοίωνη επιλογή. Πρέπει να προβλεφθεί πόσο μεγάλη πρέπει να είναι και η μείωση του δημοσίου χρέους ώστε οι μετέπειτα δαπάνες εξυπηρέτησής του να μπορούν να καλυφθούν, εξ ολοκλήρου ή σε σημαντικό βαθμό, από το πλεόνασμα στο ισοζύγιο πληρωμών.
Η μετάβαση στο εθνικό νόμισμα πιθανόν να συνοδευτεί με προσωρινή παύση πληρωμών για την εξυπηρέτηση του χρέους. Κατόπιν, η κυβέρνηση της χώρας θα κληθεί να διαπραγματευτεί με τους δανειστές και τους ευρωπαίους εταίρους το ύψος της μείωσής του. Εκατοντάδες χρεοκοπίες έχουν συμβεί παγκοσμίως και σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις, αργά ή γρήγορα, οι δανειστές ήρθαν σε συμφωνία με τους δανειζόμενους καθώς υπάρχουν αμοιβαία οφέλη.
Τα επιχειρήματα της Ελλάδος έναντι των δανειστών είναι πολλά και σημαντικά. Καταρχήν, από το προκαταρκτικό πόρισμα της επιτροπής για το λογιστικό έλεγχο του χρέους προκύπτει ότι ένα πολύ μεγάλο μέρος του μπορεί να χαρακτηριστεί απεχθές ή/και παράνομο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα περιβόητα πακέτα «στήριξης» που αποδείχτηκε ότι χρησιμοποιήθηκαν προς όφελος ιδιωτικών τραπεζών και όχι της ελληνικής οικονομίας. Υπάρχουν δικαστικές αποφάσεις που απάλλαξαν τα κράτη από την αποπληρωμή χρεών που δεν χρησιμοποιήθηκαν προς όφελος των πολιτών.
Με βάση τα ιστορικά παραδείγματα χωρών που προχώρησαν σε διαγραφή του χρέους, είναι εφικτό η Ελλάδα να επιτύχει μία συμφωνία διαγραφής πάνω από το 50% του δημοσίου χρέους, δηλαδή ονομαστική μείωση που να ξεπερνάει τα 160 δις €. Στην περίπτωση αυτή, η Καθαρή Διεθνής Επενδυτική Θέση (14)της Ελλάδος (Πίνακας 3) θα βελτιωθεί αισθητά έπειτα και από τους επιμέρους συμψηφισμούς ανάμεσα στις υποχρεώσεις και απαιτήσεις των κατοίκων του εσωτερικού με τους μη κατοίκους.
Συγκεκριμένα, το ελληνικό κράτος διατηρεί απαιτήσεις προς ιδιώτες από επενδύσεις και δάνεια που έχει χορηγήσει ενώ οι αντίστοιχες υποχρεώσεις του κράτους προς τις ιδιωτικές τράπεζες αποτυπώνονται στο δημόσιο χρέος. Τα πιστωτικά ιδρύματα που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, εξαιτίας των ανακεφαλαιοποιήσεων και των δανείων που έλαβαν από το ελληνικό κράτος, έχουν μεγαλύτερες δανειακές υποχρεώσεις προς το κράτος σε σχέση με τις αντίστοιχες απαιτήσεις τους. Συγκεκριμένα, οι υποχρεώσεις τους το πρώτο τρίμηνο του 2015 ανήλθαν στα 128 δις € ενώ οι απαιτήσεις τους από το ελληνικό κράτος έπεσαν στα 49 δις €. Συνεπώς και αυτό το χρέος δύναται να συμψηφιστεί, ιδίως εάν οι τράπεζες αυτές κρατικοποιηθούν.
[14]http://www.bankofgreece.gr/Pages/el/Statistics/externalsector/international.aspx
(Ιστοσελίδα της Τράπεζας της Ελλάδος, Στατιστικά Στοιχεία> Εξωτερικός Τομέας > Η Διεθνής Επενδυτική Θέση)
*Στις Λοιπές Επενδύσεις αποτυπώνονται ως επί το πλείστον τα διμερή δάνεια (πακέτα «στήριξης») που έλαβε το ελληνικό κράτος μέσα από τα μνημονιακά προγράμματα.
Οι καταθέσεις σε ευρώ του ιδιωτικού τομέα (νοικοκυριά και επιχειρήσεις), είναι και αυτές απαιτήσεις προς την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Με την είσοδο στο εθνικό νόμισμα, οι ιδιωτικές καταθέσεις σε ευρώ ενδέχεται να συμψηφιστούν με τις υποχρεώσεις του κράτους και της Τράπεζας της Ελλάδος προς την Ε.Κ.Τ. και οι καταθέσεις των πολιτών θα αντικατασταθούν με δραχμές.
Στην περίπτωση αυτή, το χρέος των νοικοκυριών και επιχειρήσεων θα περάσει στα χέρια του κράτους το οποίο οφείλει να το μειώσει δραστικά ως αντιστάθμισμα για την έξοδο από το ευρώ και τον συμψηφισμό των ιδιωτικών καταθέσεων. Επιμέρους συμψηφισμοί μπορούν να γίνουν και με διακρατικές συμφωνίες, χαρακτηριστικό παράδειγμα το κατοχικό δάνειο και οι γερμανικές αποζημιώσεις.
Συνοψίζοντας τα σημερινά δεδομένα, η Καθαρή Διεθνής Επενδυτική Θέση της Ελλάδος είναι -218 δις €, το δημόσιο χρέος ξεπερνάει τα 320 δις €, οι απαιτήσεις του κράτους από τις τράπεζες ξεπερνούν τα 128 δις € και οι ιδιωτικές καταθέσεις τα 125 δις €. Με την προϋπόθεση ενός κουρέματος του χρέους κατά 50% και εφόσον ισχύσουν τα υποθετικά σενάρια που αναφέρθηκαν παραπάνω για «κρατικοποίηση» των τραπεζών και τους συμψηφισμούς των ιδιωτικών καταθέσεων με τις υποχρεώσεις του κράτους, η «Διεθνής Επενδυτική Θέση» της Ελλάδος δύναται να πέσει και κάτω από τα -50 δις €.
Με εθνικό νόμισμα τη δραχμή, το χρέος που θα απομείνει θα είναι πληρωτέο σε ευρώ και ουσιαστικά θα ισοδυναμεί με τη «Διεθνή Επενδυτική Θέση» της Ελλάδος. Στο υποθετικό αυτό σενάριο πρέπει να διερευνηθεί ποιο πρέπει να είναι το μέγεθος του δημοσίου χρέος ώστε να μπορεί να αποπληρωθεί από το πλεόνασμα του ισοζυγίου πληρωμών. Αν υποθέσουμε ότι οι τόκοι αποπληρωμής δεν θα ξεπεράσουν το 5%, προκύπτει ότι ένα χρέος της τάξεως από 50 έως 70 δις € δύναται να είναι «βιώσιμο» αρκεί το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών να είναι πάνω κάτω 5 δις € πλεονασματικό ετησίως.
Κάτι τέτοιο φαίνεται εφικτό με δεδομένο ότι το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών βελτιώθηκε κατά 36 δις € (από -34,7 δις € το 2008 σε + 1,5 δις € το 2014) μέσα σε 6 χρόνια και παρότι έκλεισαν εκατοντάδες χιλιάδες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα.
Για να προβλεφθεί με περισσότερο εμπεριστατωμένη ανάλυση η διακύμανση του δείκτη του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών μετά τη μετάβαση στη δραχμή, πρέπει να αναλυθούν οι επιμέρους δείκτες του Πίνακα 1 που παρουσιάστηκε στην αρχή της ανάλυσης.
Ξεκινώντας από το Ισοζύγιο Αγαθών (ΙΑ), παρατηρείται μία τεράστια βελτίωση από το 2008 και μετά, η οποία οφείλεται περισσότερο στην μείωση των εισαγωγών και λιγότερο στην αύξηση των εξαγωγών.
Η μεγάλη μείωση της ρευστότητας στην πραγματική οικονομία από το 2009 και μετά, συνετέλεσε στην μεγάλη πτώση των εισαγωγών και διαφαίνεται ότι υπάρχουν περιθώρια περαιτέρω μείωσης τους. Στα αγροτικά προϊόντα για παράδειγμα, οι εισαγωγές ξεπερνούν τα 5,5 δις € ετησίως και είναι μεγαλύτερες κατά 20% με 30% από τις αντίστοιχες εξαγωγές. Τα τελευταία είκοσι χρόνια παρατηρείται διαρκής μείωση της αγροτικής παραγωγής με αντίστοιχη αύξηση της κατανάλωσης γεγονός που οδήγησε στην μείωση της αυτάρκειας και στα διατροφικά αγροτικά προϊόντα.
Η έλλειψη χρηματοδότησης, η μεγάλη φορολογία και εν μέρει η αγροτική πολιτική της Ε.Ε. αποτελούν τροχοπέδη στην αύξηση της αγροτικής παραγωγής. Με την προϋπόθεση ότι η επιστροφή στο εθνικό νόμισμα θα συνοδευτεί με την άρση των παραπάνω εμποδίων και με δεδομένη την υποτίμηση του νομίσματος(15) , είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα αυξηθεί η αγροτική παραγωγή και αντίστοιχα το εμπορικό ισοζύγιο των αγροτικών προϊόντων.
Εκτός από τα αγροτικά προϊόντα, πρέπει να εκτιμηθεί ποια θα είναι η εξέλιξη του εμπορικού ισοζυγίου για τα μεταποιητικά και βιομηχανικά προϊόντα, τα πλοία και τα λοιπά μεταφορικά μέσα, τα καύσιμα και τις πρώτες ύλες.
Με την ένταξη της Ελλάδος στην ευρωζώνη, αυξήθηκε ο αριθμός των εμπορικών επιχειρήσεων σε αντίθεση με τις μεταποιητικές και βιομηχανικές επιχειρήσεις οι οποίες μειώθηκαν αισθητά. Η αρνητική αυτή εξέλιξη οφείλεται, ως επί το πλείστον, στη χρήση του «σκληρού» νομίσματος σε συνδυασμό με την μεγάλη ρευστότητα της πραγματικής οικονομίας εξαιτίας της άκρατης χορήγησης πάσης φύσεως τραπεζικών δανείων. Ήταν ευκολότερο για τους επιχειρηματίες να εισάγουν φθηνά προϊόντα από το εξωτερικό και κατόπιν να τα διοχετεύσουν στην ελληνική αγορά η οποία διέθετε μεγάλη ρευστότητα – ζήτηση.
[15]Στο επίπεδο της «πραγματικής» οικονομίας, η αρχική ισοτιμία του νέου εθνικού νομίσματος σε σχέση με το ευρώ και τα λοιπά «σκληρά» νομίσματα, θα καθοριστεί αρχικά από το κράτος και κατόπιν θα αυξομειώνεται ανάλογα με την προσφορά και τη ζήτηση, εν μέρει ανάλογα με το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών. Στο επίπεδο της δημοσιονομικής πολιτικής, είναι σχεδόν βέβαιο ότι ειδικά τους πρώτους μήνες της μετάβασης, η άντληση συναλλάγματος μέσω δανεισμού (π.χ. έκδοση ομολόγων πληρωτέα σε δραχμές) από τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα θα είναι πολύ δύσκολη και με χειρότερη ισοτιμία σε σχέση με την επίσημη της πραγματικής οικονομίας. Είναι απαραίτητο τους πρώτους μήνες της μετάβασης η Ελλάδα να διαθέτει ικανά συναλλαγματικά αποθέματα για την πληρωμή των αναγκαίων εισαγόμενων πόρων.Μετά το 2009, μειώθηκαν πολύ οι χορηγήσεις δανείων προς νοικοκυριά και επιχειρήσεις και σε συνδυασμό με τη μείωση των μισθών, των συντάξεων και την αύξηση της φορολογίας, η ρευστότητα-ζήτηση στη πραγματική οικονομία ελαχιστοποιήθηκε οδηγώντας χιλιάδες μεταποιητικές αλλά και εμπορικές επιχειρήσεις στο κλείσιμο. Στις μέρες μας, οι πλειοψηφία των μικρομεσαίων ελληνικών επιχειρήσεων δραστηριοποιείται στον κλάδο των υπηρεσιών (εστίαση και τουρισμός) με αποτέλεσμα να εισάγονται πολλά προϊόντα τα οποία εύκολα θα μπορούσαν να παραχθούν εντός συνόρων από μικρές μεταποιητικές μονάδες.
Μακροπρόθεσμα και εφόσον δοθούν κίνητρα και χρηματοδότηση στις μεταποιητικές επιχειρήσεις, εκτιμάται ότι το ισοζύγιο αγαθών θα βελτιωθεί αισθητά. Βραχυπρόθεσμα, αναμένεται να εμφανιστούν προβλήματα στην εισαγωγή κυρίως των προϊόντων υψηλής τεχνολογίας και για αυτό είναι πολύ κρίσιμο η μετάβαση στο εθνισμό νόμισμα να γίνει σε μία περίοδο (π.χ. φθινόπωρο) όπου τα συναλλαγματικά διαθέσιμα του κράτους είναι υψηλότερα λόγο της αυξημένης εισροής συναλλάγματος από τον τουρισμό και τις μεταφορές.
Το ισοζύγιο αγορών σε σχέση με τις πωλήσεις των πλοίων είναι αρνητικό αλλά αφορά τις αγοραπωλησίες των ναυτιλιακών επιχειρήσεων για τα εμπορικά πλοία με ελληνική σημαία. Οι αγορές πλοίων γίνονται από ιδιώτες εφοπλιστές και σε περίπτωση μετάβασης σε εθνικό νόμισμα το κράτος δεν θα είχε λόγους να παρέμβει και να δαπανήσει κρατικό συνάλλαγμα για την αγορά πλοίων (θα μπορούσε όμως να επαναλειτουργήσει τα ελληνικά ναυπηγεία). Τέτοιου είδους παρεμβάσεις έχουν νόημα για αγαθά και προϊόντα απαραίτητα για την ομαλή λειτουργία της οικονομίας όπως είναι τα καύσιμα.
Μετά το 2008 παρατηρήθηκε πτώση έως 50% στην κατανάλωση υγρών καυσίμων όμως οι εισαγωγές καυσίμων παρέμειναν σε υψηλά επίπεδα της τάξεως των 15 δις € και άνω. Στην χώρα μας λειτουργούν 4 διυλιστήρια με δυναμικότητα αρκετά μεγαλύτερη από τις ανάγκες τις ελληνικής οικονομίας με αποτέλεσμα να αντισταθμίσουν την μείωση της εγχώριας κατανάλωσης με την αύξηση των εξαγωγών των παράγωγων προϊόντων (βενζίνη, πετρέλαια, λιπαντικά) που ξεπέρασαν τα 8 δις € το 2014.
Σε περίπτωση μετάβασης στη δραχμή και με την προϋπόθεση ότι οι εισαγωγές πετρελαίου γίνονται σχεδόν αποκλειστικά με «σκληρό» νόμισμα, το κράτος θα πρέπει παρέμβει και να συνδράμει με τα συναλλαγματικά του αποθέματα ώστε να διασφαλιστεί η εισαγωγή των απαιτούμενων ποσοτήτων καυσίμων για τις ανάγκες τις εγχώριας αγοράς οι οποίες κυμαίνονται στα 6 με 8 δις € ετησίως. Οι εξαγωγές καυσίμων εξυπηρετούν κυρίως τις εμπορικές πολιτικές των ιδιωτικών εταιριών πετρελαιοειδών (διυλιστήρια) και δεν θα αποτελέσουν προτεραιότητα για το κράτος, ειδικά τους πρώτους μήνες της μετάβασης.
Γενικότερα, ο κλάδος των καυσίμων μαστίζεται από φαινόμενα λαθρεμπορίας και φοροδιαφυγής, με αποτέλεσμα τα στοιχεία να μην είναι απόλυτα αξιόπιστα αλλά διαφαίνεται ότι υπάρχουν μεγάλα περιθώρια οικονομίας και μείωσης της εξάρτησης της χώρας από το εισαγόμενο αργό πετρέλαιο. Σε κάθε περίπτωση το Ισοζύγιο Καυσίμων είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που πρέπει να αξιολογηθεί με ακρίβεια πριν την μετάβαση στο εθνικό νόμισμα.
Ο δείκτης του Ισοζυγίου Υπηρεσιών (ΙΒ) αποτελείται από τους τρία επιμέρους ισοζύγια: Ταξιδιωτικό, Μεταφορές και Λοιπές Υπηρεσίες. Στο ταξιδιωτικό αποτυπώνεται η διαφορά των εισπράξεων από κατοίκους του εξωτερικού που επισκέπτονται την Ελλάδα σε σχέση με τις πληρωμές ελλήνων που επισκέπτονται το εξωτερικό. Το ισοζύγιο των Μεταφορών αποτυπώνει την διαφορά των εισπράξεων από χερσαίες, θαλάσσιες και εναέριες μεταφορές σε σχέση με τις αντίστοιχες πληρωμές των ελλήνων προς το εξωτερικό. Ο δείκτης των Υπηρεσιών ολοκληρώνεται από το αντίστοιχο ισοζύγιο όλων των υπολοίπων υπηρεσιών, από και προς το εξωτερικό, πλην των εισπράξεων από τουρισμό και μεταφορικών μέσων.
Σε περίπτωση μετάβασης σε εθνικό νόμισμα, η υποτίμηση του νομίσματος πιθανόν να μειώσει βραχυπρόθεσμα τις συνολικές εισπράξεις από τον τουρισμό , ακόμα κι αν αυξηθεί ο αριθμός των επισκέψεων καθώς θα απαιτούνται πρόσθετες εισαγωγές αγαθών για να εξυπηρετήσουν την αυξημένη κατανάλωση. Μακροπρόθεσμα όμως και με την προϋπόθεση ότι η χώρα μας θα αυξήσει την αγροτική της παραγωγή (και όχι μόνο) εκτιμάται ότι θα αυξηθεί περαιτέρω το καθαρό συνάλλαγμα που εισρέει από τον τουρισμό.
Αντίστοιχες είναι οι εκτιμήσεις και για τα ισοζύγια των μεταφορών και Λοιπών Υπηρεσιών όπου βραχυπρόθεσμα αναμένεται να υπάρχει μείωση στις εισπράξεις αλλά μακροπρόθεσμα και εφόσον η οικονομία ισορροπήσει, οι εισπράξεις από τις μεταφορές αναμένεται να αυξηθούν. Ως γνωστό η Ελλάδα βρίσκεται σε σημαντικότατη γεωγραφική θέση και εφόσον αξιοποιήσει λιμάνια και υφιστάμενες υποδομές δύναται να βελτιώσει περαιτέρω το πλεονασματικό Ισοζύγιο Υπηρεσιών.
Το Ισοζύγιο Πρωτογενών Εισοδημάτων (ΙΓ) αποτυπώνει τις εισπράξεις και πληρωμές του ιδιωτικού τομέα από εργασία, επενδύσεις και γενικότερα αποτυπώνει τις μεταφορές εισοδημάτων από και προς το εξωτερικό. Όταν ομαλοποιηθεί η κατάσταση στην ελληνική οικονομία εκτιμάται ότι πολλά κεφάλαια που βρίσκονται στο εξωτερικό θα επαναπατριστούν. Αντίστοιχα, αναμένεται να αυξηθούν οι άμεσες επενδύσεις με την προϋπόθεση ότι θα σταθεροποιηθεί το φορολογικό σύστημα, θα επιλυθεί το χωροταξικό και θα αρθούν τα εμπόδια και οι αγκυλώσεις της γραφειοκρατίας του δημοσίου.
Το Ισοζύγιο Δευτερογενών Εισοδημάτων (ΙΔ) αποτυπώνει τις εισπράξεις και πληρωμές του κράτους με το εξωτερικό από επενδύσεις, αμοιβές για υπηρεσίες κ.ο.κ.. Είναι δύσκολο να γίνουν βραχυπρόθεσμες ή μακροπρόθεσμες εκτιμήσεις σχετικά με το πώς θα διαφοροποιηθεί ο συγκεκριμένος δείκτης σε περίπτωση μετάβασης σε εθνικό νόμισμα, όμως ως αριθμητικό μέγεθος, έχει τη μικρότερη βαρύτητα στο δείκτη του ισοζυγίου πληρωμών.
Επίλογος
Είναι προφανές ότι δεν αρκεί ένα άρθρο μερικών σελίδων να απαντήσει στο ερώτημα περί επιστροφής στη δραχμή. Με βάση όμως τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν, προκύπτουν σοβαρές ενδείξεις ότι η μετάβαση σε εθνικό νόμισμα δεν είναι καταστροφική επιλογή και, με δεδομένες τις πολιτικές της «Τρόικας», φαντάζει ως τη μοναδική διέξοδο.
Από την παραπάνω ανάλυση διαφαίνεται ότι η μετάβαση σε εθνικό νόμισμα δύναται να διατηρήσει ή/και να αυξήσει το πλεονασματικό Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών. Ειδικά στην περίπτωση που το Ι.Τ.Σ. είναι μεγαλύτερο από τις δαπάνες σε ξένο νόμισμα για την εξυπηρέτηση του εξωτερικού δημόσιου χρέους, η ελληνική οικονομία θα μπορούσε να απελευθερωθεί από τις «παρεμβάσεις» των δανειστών και να ευημερήσει.
Αναδημοσίευση από: ELEUTHERIELLADA
***
ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΥΖΗΤΗΣΗΣ ΣΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΗΣ ΛΑΕ
Την
τελευταία πενταετία στο όνομα της «σωτηρίας των τραπεζών», έχουν δοθεί
δωρεάν δεκάδες δις ευρώ στους τραπεζίτες, φορτώνοντας αντίστοιχα τον
ελληνικό λαό με τεράστια οικονομικά βάρη και επαχθείς δεσμεύσεις από τις
δανειακές συμβάσεις και τα συνακόλουθα Μνημόνια. Παρά τις υποσχέσεις
όλων των προηγούμενων κυβερνήσεων ΝΔ-ΠΑΣΟΚ και τελευταία ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ
μαζί και των υπερεθνικών αφεντικών τους (ΕΕ-ΕΚΤ-ΔΝΤ) για την εξασφάλιση
ρευστότητας στην οικονομία, τη διασφάλιση των καταθέσεων και την επίλυση
των «κόκκινων δανείων», τίποτε από όλα αυτά δεν έγινε. Κοινή συνιστώσα
όλων των θεσμικών παρεμβάσεων, ήταν να παραμείνουν οι τράπεζες στα χέρια
των ιδιωτών και μάλιστα στα χέρια ξένων κεφαλαιούχων, αντί, ως άρμοζε,
να γίνουν ιδιοκτησία του ελληνικού λαού!
Το σύνολο των κεφαλαιακών ενισχύσεων που δόθηκαν στις τράπεζες, άμεσα με τη μορφή ρευστού χρήματος και έμμεσα με τη χορήγηση εγγυήσεων και ομολόγων του Δημοσίου για δανεισμό από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και τον ELA1),
προσεγγίζουν σήμερα με την 3η ανακεφαλαιοποίηση τα 170 δις €.! Από την
άλλη οι τράπεζες, παρ’ ότι έχουν λάβει τις συγκεκριμένες ενισχύσεις,
σχεδιάζουν άμεσα κατασχέσεις και πλειστηριασμούς κατοικιών και
περιουσιών, κυρίως λαϊκών στρωμάτων, καθώς και επιχειρήσεων, σύμφωνα με
το νέο θεσμικό πλαίσιο που ψηφίστηκε πρόσφατα. Θα προσπαθήσουμε να
δώσουμε συνοπτικά το χρονικό των αλλεπάλληλων μέτρων «διάσωσης» των
τραπεζών και τις τεράστιες θυσίες που έχει επωμισθεί ο ελληνικός λαός σε
όφελος της χρηματιστικής ολιγαρχίας, εντός και εκτός της χώρας.
1. Το «πακέτο» ενίσχυσης των τραπεζών, 2008 (Νόμος Αλογοσκούφη)
Ο χορός
της άμεσης διάθεσης δισεκατομμυρίων από το δημόσιο ταμείο, για να
εξυπηρετηθούν οι ανάγκες των τραπεζιτών ξεκίνησε το 2008 επί ΝΔ με τον
νόμο Αλογοσκούφη. Το κράτος προσέφερε τότε μέτρα ενίσχυσης της
ρευστότητας ύψους 28 δισ. €. Η συγκεκριμένη "βοήθεια" ήταν σε μετρητά
για την ενίσχυση της κεφαλαιακής τους επάρκειας, καθώς και σε εγγυήσεις
& ομόλογα για να δανειστούν από τις αγορές και στη συνέχεια από την
ΕΚΤ. Τα μετρητά 4 δισ. € (Εθνική 1,35 δισ. €, Πειραιώς 750 εκατ. €,
Eurobank 950 εκατ. € και Alpha 940 εκατ. €), καταβλήθηκαν το 2009 έναντι
προνομιούχων μετοχών, οι οποίες προβλεπόταν ότι θα απέφεραν 10% τόκους
ετησίως, όπως επίσης θα υπήρχε και προμήθεια έναντι των εγγυήσεων που
προσέφερε το Δημόσιο.
Οι τόκοι
και οι προμήθειες που ανέρχονται σε 555,6 εκ. € τον χρόνο (αφορούν και
άλλες, πλην των ανωτέρω 4 «συστημικών» τραπεζών, οι περισσότερες εκ των
οποίων έχουν ήδη συγχωνευτεί με τις 4), με διάφορα προσχήματα
καταβλήθηκαν μόνο για τα έτη 2010 και 2011. Έκτοτε ουδέποτε
καταβλήθηκαν, με εξαίρεση το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο που ήταν υπό την
ιδιοκτησία του Δημοσίου. Όσον αφορά τις προνομιούχες μετοχές, αυτές
έληξαν το 2014 και οι τραπεζίτες θα έπρεπε να επιστρέψουν τα σχετικά
κεφάλαια στο κράτος. Όμως σύμφωνα με τις εντολές της «τρόικας» δόθηκε
παράταση για την εξόφλησή τους μέχρι το 2019 και κάποιες από αυτές έχουν
ήδη εξοφληθεί (Alpha στις 17/4/2014 και Πειραιώς στις 21/5/2014).
Στο
σημείο αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία η δήλωση του τότε Υπουργού
Οικονομικών κ. Αλογοσκούφη, όταν παρουσίασε τα μέτρα ενίσχυσης της
ρευστότητας των τραπεζών: «Θέλω να τονίσω ότι ο Έλληνας
φορολογούμενος όχι μόνο δεν θα επιβαρυνθεί με το παρόν σχέδιο - καθώς
προβλέπονται ουσιαστικές διασφαλίσεις για τις εγγυήσεις που θα προσφέρει
το Δημόσιο ή για τη συμμετοχή του στο κεφάλαιο των τραπεζών - αλλά θα
έχει και οφέλη από το γεγονός ότι, προκειμένου να παρασχεθεί το κεφάλαιο
στις τράπεζες, προβλέπεται απόδοση 10%, η οποία είναι πολύ μεγαλύτερη
από το επιτόκιο δανεισμού του ελληνικού Δημοσίου. Επίσης προβλέπεται και
ένα ποσοστό απόδοσης για τις εγγυήσεις που θα παράσχει και θα ωφελήσει
και αυτό τα έσοδα του Δημοσίου.» (Δήλωση Υπουργού 23.10.2008). Οι
αντίστοιχες δηλώσεις των εν συνεχεία μνημονιακών Υπουργών επί του
θέματος έχουν… ανάλογη «βαρύτητα»! Στην πράξη είτε δεν επεστράφησαν ποτέ
στο σύνολό τους οι ενισχύσεις, είτε δεν καταβλήθηκαν οι συμφωνηθέντες
τόκοι και προμήθειες και συνεπώς επιβάρυναν τον ελληνικό λαό.
2. Η 1η Ανακεφαλαιοποίηση την άνοιξη του 2013
Σύμφωνα
με την αρχική μελέτη ανακεφαλαιοποίησης των Τραπεζών (Δεκέμβριος 2012)
που έγινε από την Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ) με τη συνεργασία της
BlackRock, οι συνολικές κεφαλαιακές ανάγκες των τραπεζών μέχρι το τέλος
του 2014, εκτιμήθηκαν σε 40,5 δισ. €. Την άνοιξη του 2013[2] το κράτος, με τη μέθοδο της ανακεφαλαιοποίησης των 4 «συστημικών» τραπεζών, όπως τις αποκαλεί η ΤτΕ, παρέσχε[3]
κεφάλαια ύψους 27,5 δις €, τα οποία τελικά μετά τις συμμετοχές ιδιωτών
διαμορφώθηκαν σε 25,5 δις € και κάλυψαν άμεσες κεφαλαιακές ανάγκες: α)
της Εθνικής Τράπεζας 8,7 δις €, β) της Τράπεζας Πειραιώς 7,0 δις €, γ)
της Alpha Bank 4,0 δις € και δ) της Eurobank 5,8 δις €.
Τα χρήματα αυτά διατέθηκαν μέσω του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ).[4]
Βέβαια τα ποσά που διέθεσε το ΤΧΣ για τις τράπεζες δεν είναι τα μόνα,
αλλά εκείνα που έδωσε απευθείας για την ενίσχυση των 4 συστημικών
τραπεζών. Εκτός από αυτά διέθεσε και άλλα 14,7 δις € που πήγαν απευθείας
για την ενίσχυση – «εξυγίανση» των μη συστημικών (ΑΤΕ, ΤΤ, PROTON
κ.λ.π.), οι οποίες με αυτά τα κεφάλαια ως «προίκα», δόθηκαν στις
τράπεζες Πειραιώς (ΑΤΕ)5,
Eurobank (ΤΤ, PROTON) και Εθνική (PRO Bank) αντίστοιχα, καθώς και σε
άλλες μικρότερες (συνεταιριστικές κλπ) οι οποίες «μοιράστηκαν» στις
τράπεζες Εθνική και Alpha. Στην πράξη δηλαδή το ΤΧΣ διέθεσε άμεσα και
έμμεσα στις 4 συστημικές τράπεζες «ζεστό χρήμα» ύψους 40,2 δις.
Με αυτές
τις τοποθετήσεις εκ μέρους του ΤΧΣ, οι τράπεζες θα έπρεπε να περάσουν
στον έλεγχο του Δημοσίου, κάτι που δεν συνέβη, αφού προβλεπόταν από τις
συμφωνίες με την τρόικα και το καταστατικό του ΤΧΣ, ότι το Δημόσιο δεν
μπορεί να ασκεί κανέναν έλεγχο στις τράπεζες που ανακεφαλαιοποίησε. Έτσι
οι «τραπεζίτες» που βούλιαξαν τις τράπεζες συνέχισαν να τις
διαχειρίζονται, κάποιοι μάλιστα πήραν για «μπόνους» άλλες τράπεζες, ενώ
τον λογαριασμό πλήρωσε ο ελληνικός λαός μέσω του δανείου των 50 δις € [6].
3. Η 2η Ανακεφαλαιοποίηση την άνοιξη του 2014
Η 2η
ανακεφαλαιοποίηση έγινε την άνοιξη του 2014, χωρίς την συμμετοχή του
ΤΧΣ, το οποίο σκόπιμα παραιτήθηκε των "δικαιωμάτων" του για να αφήσει
χώρο στους ιδιώτες. Το σύνολο των αυξήσεων κεφαλαίου ήταν 8,3 δις € για
τις 4 συστημικές τράπεζες. Οι τιμές αγοράς των νέων μετοχών ήταν πολύ χαμηλότερες από τις αντίστοιχες της 1ης ανακεφαλαιοποίησης (με εξαίρεση την Alpha),
με αποτέλεσμα το ΤΧΣ, δηλ. το Δημόσιο, να υποστεί μεγάλη οικονομική
ζημιά και φυσικά να μειωθούν σημαντικά τα ποσοστά συμμετοχής του και
στις 4 τράπεζες.
Να
σημειωθεί ότι τον Οκτώβριο 2014 ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα των
λεγόμενων «τεστ αντοχής» των 4 τραπεζών (stress tests) και όλων των
συστημικών ευρωπαϊκών τραπεζών που έγιναν από την ΕΚΤ. Οι 4 ελληνικές
πέρασαν "επιτυχώς", σύμφωνα με τις ανακοινώσεις, όμως αν κάποιος το
“ψάξει” θα διαπιστώσει ότι βρέθηκαν εκτός «αντοχής». Αυτό επιβεβαιώνεται
και από τις ανάγκες της 3ης ανακεφαλαιοποίησης. Σύμφωνα με ανακοίνωση
του ΤΧΣ «στο στατικό σενάριο δυσμενών εξελίξεων, η συνολική
κεφαλαιακή υστέρηση για τις ελληνικές συστημικές τράπεζες ανήλθε σε 8,7
δις €. Ωστόσο λαμβάνοντας υπόψη την επίπτωση της άντλησης κεφαλαίων που
πραγματοποιήθηκε το 2014, το υπόλοιπο της κεφαλαιακής υστέρησης ανήλθε
σε 2,7 δις €".7
Οι Αυξήσεις Μετοχικού Κεφαλαίου (ΑΜΚ) έγιναν με τους ακόλουθους όρους και αποτελέσματα:
Εθνική
Στις 13/05/2014 η τράπεζα ολοκλήρωσε την αύξηση κεφαλαίου ύψους 2,5 δις. € χωρίς δικαιώματα προτίμησης σε υφιστάμενους μετόχους, δηλαδή ουσιαστικά το ΤΧΣ. Η
τιμή διάθεσης των νέων μετοχών ήταν 2,2 € ανά μετοχή, μειωμένη κατά
48,7% έναντι της αντίστοιχης τιμής (4,29 €) της 1ης Ανακεφαλαιοποίησης
στην οποία συμμετείχε το ΤΧΣ και κάλυψε το 89,2% της ΑΜΚ. Επίσης ήταν μειωμένη κατά 16,3% έναντι της τρέχουσας χρηματιστηριακής τιμής (2,63€)
της 12/05/2014. Κατόπιν της εν λόγω αύξησης κεφαλαίου του 2014 το
ποσοστό συμμετοχής του ΤΧΣ στην τράπεζα μειώθηκε από 84,38% σε
57,24%.!!!
Alpha
Στις
28/03/2014 η τράπεζα ολοκλήρωσε την αύξηση κεφαλαίου ύψους 1,2 δις. €,
χωρίς δικαιώματα προτίμησης σε υφιστάμενους μετόχους, δηλαδή ουσιαστικά
το ΤΧΣ. Η τιμή διάθεσης των νέων μετοχών ήταν 0,65 € ανά μετοχή,
αυξημένη κατά 47,7% έναντι της αντίστοιχης τιμής (0,44€) διάθεσης της
1ης Ανακεφαλαιοποίησης στην οποία συμμετείχε το ΤΧΣ και κάλυψε το 89,8%
της ΑΜΚ. Επίσης ήταν μειωμένη κατά 11,0% έναντι της τρέχουσας χρηματιστηριακής τιμής (0,73€) της 27/03/2014. Κατόπιν της εν λόγω αύξησης κεφαλαίου του 2014, το ποσοστό συμμετοχής του Ταμείου στην τράπεζα μειώθηκε από 81,71% σε 69,90%.
Πειραιώς
Στις
10/04/2014 η τράπεζα ολοκλήρωσε την αύξηση κεφαλαίου ύψους 1,75 δισ. €
χωρίς δικαιώματα προτίμησης σε υφιστάμενους μετόχους, δηλαδή ουσιαστικά
το ΤΧΣ. Η τιμή διάθεσης των νέων μετοχών ήταν 0,30 € ανά μετοχή,
μειωμένη κατά 82,4% έναντι της αντίστοιχης τιμής (1,70 €) της 1ης
Ανακεφαλαιοποίησης στην οποία συμμετείχε το ΤΧΣ και κάλυψε το 89% της
ΑΜΚ. Επίσης ήταν μειωμένη κατά 83,8% έναντι της τρέχουσας
χρηματιστηριακής τιμής της (1,85€) 09/04/2014. Κατόπιν της εν λόγω
αύξησης κεφαλαίου το ποσοστό συμμετοχής του Ταμείου στην τράπεζα
μειώθηκε από 80,95% σε 67,30%!
Eurobank
Στις
29/04/2014 η τράπεζα ολοκλήρωσε αύξηση κεφαλαίου ύψους 2,864 δισ. €
χωρίς δικαιώματα προτίμησης σε υφιστάμενους μετόχους, δηλαδή ουσιαστικά
το ΤΧΣ. Η τιμή διάθεσης των νέων μετοχών ήταν 0,30 € ανά μετοχή,
μειωμένη κατά 80,5% έναντι της αντίστοιχης τιμής (1,54 €) της 1ης
Ανακεφαλαιοποίησης στην οποία συμμετείχε το ΤΧΣ και κάλυψε ουσιαστικά το
100% της ΑΜΚ. Επίσης ήταν μειωμένη κατά 18,7% έναντι της
τρέχουσας χρηματιστηριακής τιμής (0,369€) της 12/05/2014. Κατόπιν της εν
λόγω αύξησης κεφαλαίου 2014 το ποσοστό συμμετοχής του Ταμείου στην τράπεζα μειώθηκε από 95,23% σε 35,41%!!
Συνεπώς μέσα σε ένα 12μηνο το Ελληνικό Δημόσιο:
α)
διαμόρφωσε τις συνθήκες, με την κατάλληλη νομοθετική "ρύθμιση" στο τέλος
Μαρτίου του 2014, για τις διαδικασίες της 2ης
Ανακεφαλαιοποίησης-Ιδιωτικοποίησης των τραπεζών, φροντίζοντας να μην
υπάρχουν ευθύνες για τη Διοίκηση του ΤΧΣ,
β) αποφάσισε, μέσω του ΤΧΣ, να μην ασκήσει τα δικαιώματα που είχε από τη συμμετοχή του στις 4 συστημικές τράπεζες και
γ)
ενέκρινε, μέσω του ΤΧΣ, τις νέες σκανδαλωδώς υποτιμημένες τιμές διάθεσης
των μετοχών, οι οποίες ήταν πολύ χαμηλότερες (-80%) από εκείνες που το
ίδιο είχε αγοράσει έναν χρόνο πριν (εξαιρείται η Alpha στην οποία ή τιμή
ήταν υψηλότερη κατά 47,7%).
Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω ήταν το Δημόσιο, πρώτον, να υποστεί μια τεράστια οικονομική ζημιά στις αξίες των συμμετοχών του και δεύτερον, άνοιξε ο δρόμος της πλήρους ιδιωτικοποίησης των τραπεζών με την 3η Ανακεφαλαιοποίηση του 2015.
Στην
περίπτωση δε της Eurobank κατέληξε σε ιδιωτικοποίηση (πέρασε στην
ιδιοκτησία της Καναδικής Fairfax) έναντι 2,864 δις € όταν το ΤΧΣ έναν
χρόνο πριν είχε διαθέσει 5,8 δις € απευθείας στη Eurobank και έμμεσα
άλλα 4,6 δις € μέσω της ανακεφαλαιοποίησης του Τ.Τ. που της παραδόθηκε
τον Ιούλιο του 2013. Δηλαδή το ελληνικό Δημόσιο με τις επιλογές της κυβέρνησης Σαμαρά-Βενιζέλου, διέθεσε 10,4 δις € για τη Eurobank,
έλαβε το 95,23% των μετοχών της χωρίς ποτέ να πάρει τον έλεγχο και
επέτρεψε σε έναν ιδιώτη με 2,9 δις € να πάρει το 62,8% της τράπεζας και
φυσικά τον έλεγχο και τη διοίκηση της!
4. Το μέγα σκάνδαλο της 3ης Ανακεφαλαιοποίησης, Νοέμβρης 2015
Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρουν να θυμίσουμε τι έλεγε ο κ. Τσίπρας στη Βουλή στις 30 Μάρτη 2014, κατά τη συζήτηση του Ν/Σ που αφορούσε μεταξύ άλλων τη 2η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, για να κατανοηθεί καλύτερα το σκάνδαλο της 3ης ανακεφαλαιοποίησης. "...Η
χοντρή εκκαθάριση, αφορά δύο κατηγορίες παραχωρήσεων που βρίσκονται
στον σκληρό πυρήνα του μνημονιακού σχεδιασμού: α) αφορούσε την τότε
ασφαλιστική μεταρρύθμιση και β) την εκχώρηση των συστημικών τραπεζών σε
κερδοσκοπικά funds και τα ντόπια συμφέροντα, που θα σημάνει την απόκτηση
του ελέγχου στο σύνολο σχεδόν της ιδιωτικής περιουσίας
συμπεριλαμβανομένης της κατοικίας. Με δυο λόγια θα σημάνει την πλήρη εκχώρηση του ελέγχου της ελληνικής οικονομίας. Με τα λεφτά του Δημοσίου που δόθηκαν στις τράπεζες και θα τα καταπιούν οριστικά τα κερδοσκοπικά συμφέροντα που θα τις ελέγχουν....
Ο
ΣΥΡΙΖΑ μαζί με τον λαό, θα γκρεμίσει το καθεστώς του μνημονίου… Θα
γκρεμίσουμε το καθεστώς της διαπλοκής και της ολιγαρχίας, ντόπιας και
ξένης που υπηρετείτε...... Αυτό που κάνει (η κυβέρνηση) με τις
τράπεζες δεν έχει προηγούμενο. Δεν έχει ξαναγίνει ποτέ και πουθενά στον
κόσμο. Και στις ΗΠΑ και στην Ισπανία υπήρξε ανακεφαλαιοποίηση από το
Δημόσιο. Στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ισπανία τα αντίστοιχα ταμεία
πούλησαν με κέρδος....
Εμείς
δεν πρόκειται φυσικά να αφήσουμε ούτε τις τράπεζες που έχει πληρώσει με
το αίμα του ο ελληνικός λαός στα χέρια εκείνων που θέλουν να τον
ελέγχουν στο διηνεκές με τα δικά του χρήματα. Αλλά ούτε και τους
υπεύθυνους, απλώς στα χέρια της λαϊκής περιφρόνησης. Δηλώνουμε από τώρα
ότι με κάθε ευθύνη, με σεβασμό στο Σύνταγμα, στους νόμους στην ελληνική
δικαιοσύνη, ως κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας του ΣΥΡΙΖΑ, είμαστε
αποφασισμένοι και ακλόνητοι. Οι υπεύθυνοι θα καθίσουν στο σκαμνί. Θα
δώσουν λόγο για τις υπογραφές και την εμπλοκή τους εκείνοι που
διαπράττουν αυτό το έγκλημα εις βάρος των Ελλήνων." Τα σχόλια είναι περιττά!
Με εκείνη
τη 2η ανακεφαλαιοποίηση με την οποία παραδόθηκε η Eurobank στους
ιδιώτες και ξεκίνησε η επανιδιωτικοποίηση και τυπικά των λοιπών
τραπεζών, οι τιμές των μετοχών για αύξηση του κεφαλαίου ήταν σημαντικά
μικρότερες από εκείνες που είχε καταβάλει το ΤΧΣ, δηλαδή ο ελληνικός
λαός, έναν χρόνο πριν. Αποτέλεσμα ήταν η δραστική μείωση του ποσοστού
του ΤΧΣ στις τράπεζες και η άμεση καταγραφή ζημιών τότε της τάξης των 12
δις €. Αν αυτή η υπόθεση ήταν μεγάλο σκάνδαλο για τον κ. Τσίπρα,
φανταστείτε πώς πρέπει να χαρακτηρίσουμε την 3η ανακεφαλαιοποίηση, που
έγινε από τη δική του "κυβέρνηση" που υπολογίζει σε μηδενική σχεδόν την
αξία των τραπεζών πριν από αυτήν.
Ειδικότερα,
με τα δεδομένα που ανακοινώθηκαν επίσημα από τις τράπεζες, για τις
τιμές διάθεσης των νέων μετοχών στο πλαίσιο Αύξησης Μετοχικού Κεφαλαίου
της 3ης ανακεφαλαιοποίησης (Eurobank 0,01 € ανά μετοχή με βάση τις
σημερινές τιμές, Εθνική 0,02 €, Πειραιώς, 0,003 €, και Alpha 0,04 €)
προκύπτει ότι η «κυβέρνηση» έκανε ένα «δωρεάν deal» με τους νέους
ιδιώτες «επενδυτές». Ουσιαστικά η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ έκανε την πιο επιθετική ιδιωτικοποίηση τραπεζών σε παγκόσμιο επίπεδο.
Δεν υπάρχει τέτοιο προηγούμενο πουθενά στην ιστορία όπου δημοσιευμένοι
ισολογισμοί (εννεαμήνου 2015 μετά τα capital controls) να κάνουν λόγο
για συνολικό ύψος ιδίων κεφαλαίων 24,6 δις €, να γίνεται αύξηση
κεφαλαίου μετά από 1½ μήνα και η τρέχουσα αξία των τραπεζών να
αποτιμάται στα 746,9 εκ. €, δηλαδή υποτίμηση κατά 23,9 δις € ή, σε ποσοστό, 97%. Θα χρειαστούν δέκα χρόνια έσοδα από ΕΝΦΙΑ για να καλυφθεί η απώλεια των 24 δις.!! Από την άλλη το τραπεζικό σύστημα χαρίστηκε ουσιαστικά σε ξένα «αρπαχτικά» funds αντί 5 δις €.
Η λέξη «κλοπή» μπροστά σε αυτά τα νούμερα χάνει το νόημά της… Κατά τα
άλλα οι κλέφτες των τραπεζών συλλαμβάνονται και φυλακίζονται.!!!
Καθοδηγητής
και επόπτης αυτής της σκανδαλώδους συναλλαγής είναι η κυβέρνηση
ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, με επικεφαλής τον πρωθυπουργό, τον αντιπρόεδρο, τους
υπουργούς οικονομικών και οικονομίας, την κυβερνητική πλειοψηφία στη
Βουλή και τους επικεφαλής και τα μέλη των Δ.Σ. των θεσμικών και
εποπτικών οργάνων (ΤΧΣ, Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, Τράπεζα Ελλάδος,
Χρηματιστήριο, κλπ) και την κορυφή της Δικαιοσύνης.
Σύμφωνα
με την επεξεργασία των στοιχείων ανά τράπεζα, προκύπτουν τα ακόλουθα
"ανατριχιαστικά", από άποψη υποτίμησής τους, στοιχεία.
| 3η Ανακεφαλαιοποίηση & Υποτίμηση Αξίας Τραπεζών (ποσά σε εκ. €) | ||||||||
| Τράπεζα | Ίδια Κεφάλαια Ομίλου 30.9.2015 | Αποτίμηση Αξίας σύμφωνα με τη Νέα Αύξηση Κεφαλαίου | % Υποτίμησης Συγκριτικά με Ίδια Κεφάλαια | Αξία Τράπεζας με Κλείσιμο Χρηματ/ρίου 30.10.2015 | Αξία Τράπεζας με Κλείσιμο Χρηματ/ρίου 19.11.2015 | % Υποτίμησης μεταξύ 30/10/2015 και 19/11/2015 | % Υποτίμησης Νέων Μετοχών Συγκριτικά με 19/11/2015 | % Υποτίμησης Νέων Μετοχών Συγκριτικά με 30/10/2015 |
| [1] | [2] | [3] = {[2]/[1]}-1 | [4] | [5] | [6] = {[5]/[4]}-1 | [7] = {[2]/[5]}-1 | [8] = {[2]/[4]}-1 | |
| Πειραιώς | 6.607 | 18,3 | -99,7% | 567 | 128 | -77,4% | -85,7% | -96,8% |
| Εθνική | 6.544 | 70,7 | -98,9% | 2.395 | 1.131 | -52,8% | -93,7% | -97,0% |
| Alpha | 6.902 | 510,8 | -92,6% | 1.468 | 728 | -50,4% | -29,8% | -65,2% |
| Eurobank | 4.623 | 147,1 | -96,8% | 456 | 235 | -48,5% | -37,4% | -67,7% |
| Σύνολα | 24.676 | 746,9 | -97,0% | 4.886,0 | 2.222,0 | -54,5% | -66,4% | -84,7% |
Με βάση
τα παραπάνω, η συμμετοχή του ΤΧΣ που διαχειρίζεται τα χρήματα του
ελληνικού λαού, θα πέσει από το 56,5% που είναι κατά μέσο όρο πριν την
ανακεφαλαιοποίηση, όχι στο 33% που αρχικά προβλεπόταν, αλλά γύρω στο
15%. Και αυτό θα γίνει όχι γιατί οι «επενδυτές» θα βάλουν πολύ
περισσότερα χρήματα, συγκριτικά με τα 4,4 δις € που είναι απαραίτητα στο
βασικό σενάριο, αλλά λόγω της «τρομακτικής» υποτίμησης της σημερινής
αξίας των τραπεζών. Έτσι τα 40,2 δις € του ελληνικού λαού στην
πρώτη ανακεφαλαιοποίηση όχι απλά μειώθηκαν στο αστρονομικό ποσοστό
96,8%, αλλά σχεδόν εκμηδενίστηκαν. Η αξία τους πλέον ανέρχεται σε
λιγότερα στα 450 εκ. € ή κοντά στο 1% της αρχικής τους αξίας. Να σημειώσουμε, ότι το ΔΝΤ σε ένα από τα "δυσμενή" σενάρια που είχε εκπονήσει, προέβλεπε ότι το ΤΧΣ θα έπαιρνε μετά την ιδιωτικοποίηση των τραπεζών γύρω στα 18 δις € από τα 40,2 δις που είχε αρχικά επενδύσει!
Συνεπώς
στην πράξη παραδίνεται σχεδόν το σύνολο της ελληνικής οικονομίας στους
νέους ιδιοκτήτες των τραπεζών που θα είναι τα πιο επιθετικά funds,
έναντι αξίας 746,9 εκ. €. Στην ουσία έναντι αυτής της αξίας αποτιμώνται
οι τράπεζες και το σύνολο σχεδόν της ελληνικής οικονομίας, μέσω της
περιουσίας τους. Δηλαδή των 200 δις € υπόλοιπα δανείων που έχουν
χορηγήσει σε επιχειρήσεις και ιδιώτες και του συνολικού ύψους των 350
δις € που είναι το ενεργητικό τους.
Εκτός από το ΤΧΣ, με τις σκανδαλώδεις ανακεφαλαιοποιήσεις βρέθηκαν ζημιωμένοι τα ασφαλιστικά ταμεία και οι χιλιάδες μικρομέτοχοι,
που είχαν επενδύσει μέρος των αποθεματικών και αποταμιεύσεών τους στα
"ισχυρά χαρτιά" των τραπεζών. Είναι πρωτοφανές γεγονός ότι στην ανακεφαλαιοποίηση συμμετείχαν πρακτικά μόνο ξένοι «επενδυτές»
και αποκλείστηκαν σχεδόν πλήρως (με εξαίρεση την Εθνική) εγχώρια φυσικά
και νομικά πρόσωπα. Επειδή η κυβέρνηση ετοιμάζεται να μειώσει περαιτέρω
τις συντάξεις, αξίζει να σημειώσουμε ότι η ζημιά των ασφαλιστικών ταμείων από την 3η ανακεφαλαιοποίηση εκτιμάται σε 1,5-2 δις €, ενώ από το PSI είχαν απώλεια γύρω στα 12-13 δις. Όσον αφορά τους μικρομετόχους,
αξίζει να αναφερθεί το αληθινό γεγονός, ότι ένας πολίτης το 2009
εναπόθεσε 57.000 € από εφάπαξ και οικονομίες που είχε, αγοράζοντας
μετοχές της Εθνικής σήμερα μετά τις αλλεπάλληλες απομειώσεις της αρχικής
τιμής των μετοχών, εξ αιτίας των ανακεφαλαιοποιήσεων, έχει μόλις 37 €!
Ένα ακόμα
γεγονός που δείχνει το μέγεθος του σκανδάλου, είναι η "ντροπολογία" που
έκανε η κυβέρνηση στον νόμο για το ΤΧΣ λίγες μέρες μετά την ψήφισή του.
Ειδικότερα στο πολυνομοσχέδιο που ψηφίστηκε στις 30/10/2015 και
αφορούσε το ΤΧΣ και την 3η ανακεφαλαιοποίηση, στο άρθρο 7 παράγραφος 5α
του Νόμου για το ΤΧΣ, περιλήφθηκε η διάταξη που λέει ότι, «…η τιμή
κάλυψης των μετοχών ορίζεται ως η τιμή, όπως αυτή προκύπτει από τη
διαδικασία του βιβλίου προσφορών που διενεργείται από κάθε πιστωτικό
ίδρυμα. Με απόφαση του Γενικού Συμβουλίου, το Ταμείο δύναται να δεχτεί αυτήν την τιμή,
υπό την προϋπόθεση ότι το Ταμείο έχει αναθέσει και έχει λάβει γνώμη από
ανεξάρτητο χρηματοοικονομικό σύμβουλο, ο οποίος γνωμοδοτεί ότι η
διαδικασία του βιβλίου προσφορών είναι σύμφωνη με τη διεθνή βέλτιστη
πρακτική στις συγκεκριμένες περιστάσεις. Δεν
επιτρέπεται η διάθεση νέων μετοχών στον ιδιωτικό τομέα, σε τιμή κατώτερη
της τιμής κάλυψης αυτών που καλύπτονται από το Ταμείο, στο πλαίσιο της
ίδιας έκδοσης. Η τιμή διάθεσης δύναται να είναι χαμηλότερη της τιμής
προηγούμενων καλύψεων μετοχών από το Ταμείο ή της τρέχουσας
χρηματιστηριακής τιμής."
Σε
λιγότερο από 20 μέρες, στις 19/11/2015, αφού ήταν πλέον γνωστές οι
σκανδαλώδεις τιμές που προσέφεραν "επενδυτές" για να αρπάξουν τις
τράπεζες, στο επόμενο Ν/Σ προαπαιτούμενων, που και αυτό ψηφίστηκε με
διαδικασίες «κατεπείγοντος» (αφορούσε τροποποίηση του νόμου «Κατσέλη»
επί το δυσμενέστερο), η παραπάνω διατύπωση άλλαξε για να απαλλάξει από
ποινικές ευθύνες τους θεσμικά υπεύθυνους για το ξεπούλημα των τραπεζών.
Ειδικότερα στον Ν.4346/2015, άρθρο 5 παρ. 24, ψηφίστηκε η ακόλουθη
τροποποίηση. Στο δεύτερο εδάφιο η φράση «το Ταμείο δύναται να δεχτεί», αντικαθίσταται µε «το Ταμείο δέχεται»". Με αυτή τη διάταξη η κυβέρνηση ομολογεί ουσιαστικά την ενοχή της μαζί και της Διοίκησης του ΤΧΣ, καθώς και την αδράνεια της «Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς», στο μέγα σκάνδαλο της 3ης ανακεφαλαιοποίησης και επιδιώκει προκαταβολικά την αμνήστευση όλων.
Επίσης είναι χαρακτηριστική μια ακόμη προκλητική μεθόδευση. Με βάση τη διάταξη που αναφέρει ότι το ΤΧΣ μπορεί "να
δεχτεί αυτή την τιμή, υπό την προϋπόθεση ότι έχει αναθέσει και έχει
λάβει γνώση από ανεξάρτητο χρηματοοικονομικό σύμβουλο, ο οποίος
γνωμοδοτεί ότι η διαδικασία του βιβλίου προσφορών είναι σύμφωνη με τη
διεθνή βέλτιστη πρακτική στις συγκεκριμένες περιστάσεις", η
Διοίκηση του ΤΧΣ προσέλαβε ως σύμβουλο τη Rothschild αλλά μέχρι σήμερα
δεν έχει δει το φως της δημοσιότητας η σχετική έκθεση που υποβλήθηκε.
Σύμφωνα με δημοσιεύματα[8], "…η
έκθεση του ανεξάρτητου χρηματοοικονομικού συμβούλου της Rothschild, η
οποία γνωμοδοτεί ότι η διαδικασία βιβλίου προσφορών είναι σύμφωνη με τη
διεθνή βέλτιστη πρακτική. Ωστόσο η βέλτιστη πρακτική επιτάσσει και
εύλογη αξία τιμών, αλλά ο οίκος δεν έδωσε γνώμη για το εύλογο των τιμών.
Προκύπτει λοιπόν ανάγκη να δοθεί στη δημοσιότητα η Έκθεση της
Rothschild που κατατέθηκε πρόσφατα από την ελληνική πλευρά στην ΕΕ."
Επίσης προκύπτει σοβαρό θέμα για το ρόλο των αναδόχων τραπεζών στις διαδικασίες ανακεφαλαιοποίησης.
Οι συγκεκριμένες «τράπεζες-σύμβουλοι» ήταν όλες ξένες με μεγάλη
εμπειρία (Morgan Stanley, UBS, Goldman Shachs και Credit Swiss) και για
τις «υπηρεσίες» τους πληρώθηκαν μάλιστα αδρά (240 εκατ.€).! Τελικά ο
ρόλος τους ήταν σύμβουλοι στο …«έγκλημα» ή περιορίστηκαν να πουν γνώμη
τους και τις τελικές αποφάσεις πήρε το «οικονομικό επιτελείο» της
κυβέρνησης (αντιπρόεδρος και δύο υπουργοί επί των οικονομικών); Ο
μη καθορισμός τιμής εκκίνησης των νέων μετοχών και η μη συμμετοχή του
δημοσίου (ΤΧΣ), εγχώριων επενδυτών και μικροεπενδυτών στη διαδικασία
ανακεφαλαιοποίησης, είναι πρωτοφανές γεγονός.!
Από την
άλλη κατά τη 2η ανακεφαλαιοποίηση, ένα από τα στοιχεία της νομοθετικής
ρύθμισης που στηλίτευε η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, ήταν η διάταξη σύμφωνα με
την οποία το ΤΧΣ είχε τη δυνατότητα "να εγκρίνει την πώληση μετοχών σε χαμηλότερη τιμή από την τιμή κτήσης τους". Σήμερα στους νόμους που ψηφίζει η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, η διάταξη αυτή συνεχίζει να υπάρχει αναπροσαρμοσμένη.9 "Η
τιμή διάθεσης ... μπορεί να είναι χαμηλότερη από την πιο πρόσφατη τιμή
κτήσης των μετοχών από το Ταμείο ή της τρέχουσας τιμής αγοράς, εφόσον
είναι σύμφωνες με τον σκοπό του Ταμείου...".
Για να
γίνει κατανοητό το μέγεθος της υποκρισίας και της μνημονιακής
μετάλλαξης, παρατίθεται η επιστολή της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του
ΣΥΡΙΖΑ της 30/03/2014 με την οποία, λόγω της επικείμενης ψήφισης του
πολυνομοσχεδίου για την 2η ανακεφαλαιοποίηση, κατέθεσε πρόταση
δυσπιστίας κατά του τότε υπουργού οικονομικών Στουρνάρα. Διαβάζοντάς την
κάποιος, το πρώτο που συμπεραίνει είναι ότι όλα όσα αναφέρει η
επιστολή, ισχύουν σήμερα εις το πολλαπλάσιο αλλά με διαφορετικά πρόσωπα
(πρωθυπουργός ο κ.Τσίπρας, αντιπρόεδρος κ. Δραγασάκης, υπουργός
οικονομικών ο κ.Τσακαλώτος, κά). Ακολουθεί η επιστολή:
"Προς τον αξιότιμο Πρόεδρο της Βουλής
κ. Ευάγγελο Μεϊμαράκη
Αθήνα 30-3-2014
Το
τραπεζικό σύστημα, μέρος του τριγώνου της διαπλοκής μαζί με τα ΜΜΕ και
την επιχειρηματική ελίτ, υπήρξε η ραχοκοκαλιά ενός ψευδεπίγραφου
μοντέλου ανάπτυξης τις τελευταίες δεκαετίες. Αυτό το μοντέλο οδήγησε τη
χώρα στη μεγαλύτερη οικονομική και ανθρωπιστική κρίση και τη χρεοκοπία.
Από το 2010 και μετά το ελληνικό Δημόσιο, οι Έλληνες φορολογούμενοι,
στήριξαν το τραπεζικό σύστημα με 200 δις ευρώ σε ρευστό και εγγυήσεις.
Παρά τον πακτωλό των χρημάτων προς τις τράπεζες, αυτές όχι μόνο δεν
μπόρεσαν να ανταπεξέλθουν, αλλά σε συνδυασμό με τις μνημονιακές
πολιτικές της ύφεσης και της λιτότητας, πολλαπλασίασαν την κρίση,
οδηγώντας σε ασφυξία την πραγματική οικονομία και τις παραγωγικές
τάξεις.
Σύμφωνα
με το πολυνομοσχέδιο, ο Υπουργός Οικονομικών μεθοδεύει το χάρισμα των
τραπεζών στους εγχώριους χρεοκοπημένους τραπεζίτες και τα ξένα
κερδοσκοπικά funds. Με το παρόν νομοσχέδιο εκχωρείται ο έλεγχος των
τραπεζών, δηλαδή ο έλεγχος της οικονομίας, σε αυτούς που δημιούργησαν
την κρίση. Με αυτή την ενέργεια εκχωρείται το σύνολο της ιδιωτικής
περιουσίας στις τράπεζες. Με το παρόν νομοσχέδιο δίνεται η δυνατότητα
στο ΤΧΣ να εγκρίνει την πώληση μετοχών σε χαμηλότερη τιμή από την τιμή
κτήσης τους. Έτσι, ανοίγει διάπλατα ο δρόμος για νέες απώλειες δημοσίου
χρήματος, το οποίο θα κληθεί να πληρώσει ο ελληνικός λαός. Είναι
ενδεικτικό ότι ακόμα και η Επιστημονική Υπηρεσία της Βουλής εκφράζει
έντονες επιφυλάξεις για τη νομιμότητα τέτοιων πράξεων. Ταυτόχρονα,
επιβαρύνεται, με τις ενέργειες του υπουργού Οικονομικών, το δημόσιο
χρέος της χώρας, ενώ προκλητικά επιχειρείται η προκαταβολική αμνήστευση
σε όσους συνυπογράψουν αυτό το έγκλημα εις βάρος της χώρας και της
οικονομίας. Για τους παραπάνω λόγους, σύμφωνα με το άρθρο 142 του ΚτΒ, η
Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ, καταθέτει πρόταση δυσπιστίας κατά του Υπουργού
Οικονομικών."
5. Γενικότερο πλαίσιο και συνέπειες της 3ης Ανακεφαλαιοποίησης
Το θέμα
της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών ρυθμίστηκε από πλευράς κυβέρνησης
Τσίπρα, με τον νέο νόμο που ψήφισε για το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής
Σταθερότητας (ΤΧΣ) και τη συμμετοχή του στις αυξήσεις μετοχικού
κεφαλαίου των τραπεζών. Είχαν προηγηθεί οι ανακοινώσεις της ΕΚΤ για τα
αποτελέσματα των stress tests των 4 συστημικών τραπεζών και των
κεφαλαιακών αναγκών που έπρεπε να καλυφθούν. Θα προσπαθήσουμε να
αναδείξουμε ορισμένα κρίσιμα ζητήματα που συνδέονται με τις παραπάνω
επιλογές σε συνδυασμό με τις συνέπειες που έχουν για την οικονομία και
τον ελληνικό λαό.
-
Ο εφαρμοστικός νόμος για το
ΤΧΣ και την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών που ψήφισε η κυβέρνηση
Τσίπρα, πέρασε "νύχτα" από τη Βουλή με τη διαδικασία του
κατεπείγοντος. Έτσι για ένα τόσο σημαντικό θέμα που αφορά τη
διαχείριση μεγάλου ύψους κονδυλίων (το ΤΧΣ διαχειρίζεται κεφάλαια
περίπου 65 δις), το νομοσχέδιο "συζητήθηκε" με τη μορφή του
κατεπείγοντος, άρα ούτε ουσιαστικός διάλογος υπήρξε, ούτε, φυσικά,
αλλαγές. “Ψηφίστηκε” όπως προτάθηκε, δηλαδή όπως το είχαν εγκρίνει
προκαταβολικά οι δανειστές.
-
Παραδόθηκε το τραπεζικό σύστημα στους δανειστές.
Το τραπεζικό σύστημα στην Ελλάδα έχει τον μεγαλύτερο βαθμό
συγκέντρωσης εργασιών μεταξύ των χωρών της ευρωζώνης. Σύμφωνα με
έκθεση της ΕΚΤ, το ενεργητικό των 4 συστημικών τραπεζών αντιστοιχούσε
στο τέλος του 2014 στο 94% του συνολικού ενεργητικού των τραπεζών στη
χώρα. Αυτές λοιπόν τις 4 τράπεζες, που λόγω θέσης έχουν τεράστια
σημασία για την οικονομία, η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ τις παρέδωσε με
συνοπτικές διαδικασίες στους δανειστές.
Το
καθοριστικό όργανο για τη λειτουργία του ΤΧΣ είναι η "Επιτροπή Επιλογής"
που επιλέγει το Γενικό Συμβούλιο του ΤΧΣ και την Εκτελεστική του
Επιτροπή. Η Επιτροπή Επιλογής αποτελείται από 6 μέλη με 3 εκπροσώπους
των "θεσμών", εκ των οποίων ο ένας θα είναι ο Πρόεδρος, 2 του Υπουργείου
Οικονομικών και 1 της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ). Σε περίπτωση
ισοψηφίας (εκτός από τον εκπρόσωπο της ΤτΕ που είναι …«συνέχεια» της
ΕΚΤ) υπερισχύει η άποψη του Προέδρου. Παράλληλα η Επιτροπή έχει το
δικαίωμα να παύει και να διορίζει τα μέλη του ΤΧΣ, ανάλογα με την
απόδοσή τους, σύμφωνα πάντα με τα δικά της κριτήρια.
Στη
συνέχεια η διορισμένη και πλήρως ελεγχόμενη από τους δανειστές διοίκηση
του ΤΧΣ, θα αξιολογεί με τη βοήθεια εξωτερικού συμβούλου τα ΔΣ των
τραπεζών και θα κάνει αλλαγές. Στον νόμο περιλαμβάνονται όροι για την
επιλογή των διοικήσεων που βάζουν σημαντικούς περιορισμούς και
"φωτογραφίζουν" την έλευση ξένων τραπεζικών στελεχών (πχ. ζητείται
δεκαετής διεθνής εμπειρία κά). Φυσικά οι νέοι ιδιοκτήτες που θα
ελέγχουν την πλειοψηφία μετοχών, θα επιβάλουν διοικήσεις της επιλογής
τους. Άλλωστε το ΤΧΣ από το 2020 προβλέπεται να αποχωρήσει από τις
τράπεζες.
Ο έλεγχος
από ξένα funds του τραπεζικού συστήματος έχει τεράστια σημασία όχι μόνο
από την πλευρά της χρηματοδότησης και ανάπτυξης της οικονομίας αλλά και
λόγω της σημερινής κατάστασης των «κόκκινων δανείων». Ουσιαστικά
περνούν στον έμμεσο έλεγχο ξένων «αρπαχτικών» (distressed and vulture
funds), υποθηκευμένες κατοικίες νοικοκυριών, περιουσιακά στοιχεία
επιχειρήσεων και ακίνητα και φυσικά η υποθηκευμένη αγροτική γη. Οι
«γύπες» των αγορών έχουν ήδη στήσει «τρελό πάρτι» για τις νέες
….«επενδυτικές ευκαιρίες» που εμφανίζονται στην Ελλάδα.10
Συνεπώς
οι αλλαγές που γίνονται στον τρόπο λειτουργίας του ΤΧΣ, ο τρόπος
συμμετοχής του στις διοικήσεις των τραπεζών και ο έλεγχος των τελευταίων
από ξένους επενδυτές-γύπες, δεν διασφαλίζουν ότι θα λυθεί κανένα
πρόβλημα σύμφωνα με τις ανάγκες του ελληνικού λαού και της ελληνικής
οικονομίας. Θα λειτουργούν με τη γνωστή "καραμέλα" των κανόνων της
αγοράς, για να δικαιολογούν την εφαρμογή αρπακτικών πρακτικών για
επίλυση του προβλήματος των κόκκινων δανείων. 'Όλα αυτά σε αντίθετη με
τις ανάγκες στήριξης της «παραγωγικής ανασυγκρότησης» της χώρας και την
εφαρμογή πολιτική «Σεισάχθειας» με κοινωνικά και αναπτυξιακά κριτήρια,
για να ανασάνει ένα μεγάλο κομμάτι του ελληνικού λαού.
-
Κάποιες "βελτιώσεις"
συγκριτικά με το παρελθόν, που αφορούν θέματα εταιρικής διακυβέρνησης,
δεν αναιρούν το γεγονός της παράδοσης των τραπεζών στους δανειστές.
Το ΤΧΣ που ελέγχεται από τους δανειστές, θα εκπροσωπείται στο
Διοικητικό Συμβούλιο κάθε τράπεζας που συμμετέχει με ένα μέλος. Το
μέλος θα έχει δικαίωμα να ζητά σύγκληση της Γενικής Συνέλευσης των
μετόχων, να βάζει veto σε σημαντικά θέματα που μπορούν "να θέσουν σε
κίνδυνο τα συμφέροντα των καταθετών ή να επηρεάσουν σοβαρά τη
ρευστότητα ή τη φερεγγυότητα ή την εν γένει συνετή και εύρυθμη
λειτουργία του πιστωτικού ιδρύματος", καθώς και σε θέματα παροχών στα
μέλη του ΔΣ. Βέβαια όλα αυτά προβλέπονται στον νόμο που "ψηφίστηκε".
Όμως με το δεδομένο της δραματικής συρρίκνωσης της συμμετοχής του ΤΧΣ
στις τράπεζες, ως αποτέλεσμα της μηδενικής ουσιαστικά αξίας των μετοχών
κατά τη διαδικασία εγγραφής "επενδυτών" στο βιβλίο προσφορών στην ΑΜΚ
κάθε τράπεζας, ο ρόλος του ΤΧΣ θα μπει πολύ γρήγορα σε αμφισβήτηση και θα είναι καθαρά διακοσμητικός.
-
Είναι αξιόπιστα τα αποτελέσματα των Stress Test; Από
την ΕΚΤ, μετά τα stress test, ανακοινώθηκε ότι οι κεφαλαιακές
ανάγκες των τραπεζών, σύμφωνα με το βασικό σενάριο, ανέρχονται σε 4,4
δις €, ενώ με το δυσμενές σε 14,4 δις €. Το αποτέλεσμα κρίθηκε θετικό
αφού τα απαιτούμενα κεφάλαια φαίνεται να είναι λιγότερα από τα 25 δις €
που έχουν συμπεριληφθεί στο 3ο μνημόνιο ή τα 18 δις € που ανέφεραν
μέχρι πρόσφατα διάφορα δημοσιεύματα και εκτιμήσεις.
Το κατά πόσον είναι αξιόπιστα τα αποτελέσματα των stress test, αμφισβητείται από τρία στοιχεία. Πρώτο, οι υποθέσεις
πάνω στις οποίες βασίστηκαν τα σενάρια ήταν με βάση στοιχεία Ιουνίου
του 2015. Η κατάσταση όμως της οικονομίας έχει επιδεινωθεί σημαντικά από
τότε και αναμένεται περαιτέρω επιδείνωση λόγω των ολοένα και πιο
σκληρών μέτρων του 3ου μνημονίου. Άρα τίποτα δεν αποκλείει την ανάγκη
νέας ανακεφαλαιοποίησης στο εγγύς μέλλον.
Δεύτερο, οι αναβαλλόμενοι φόροι [11]
οι οποίοι δεν έχουν ληφθεί όπως θα έπρεπε υπόψη, αποτελούν ένα τεράστιο
ποσό στο σύνολο των κεφαλαίων της τράπεζας. Να σημειώσουμε ότι το
σύνολο των ιδίων κεφαλαίων των 4 τραπεζών ανέρχονται περίπου σε 25 δις
€, από τα οποία 15,5% δις €, δηλαδή το 62% των κεφαλαίων, είναι από
αναβαλλόμενους φόρους. Φυσικά για να έχουν "αξία" αυτές οι λογιστικές
εγγραφές πρέπει οι τράπεζες να έχουν κέρδη, κάτι που δεν μπορεί να φανεί
επί του παρόντος λαμβάνοντας υπόψη τη γενικότερη κατάσταση της
οικονομίας.
Τρίτο, οι προηγούμενες αρνητικές εμπειρίες.
Το 2011-2012 προχώρησαν τα σενάρια της BlackRock και της Τράπεζας της
Ελλάδος για την 1η ανακεφαλαιοποίηση (άνοιξη 2013), η οποία κόστισε στον
ελληνικό λαό 40,2 δις €. Τότε όλοι οι αρμόδιοι είχαν πει ότι, με αυτό
το ποσό και τα λίγα που έβαλαν οι ιδιώτες (2,5 δις € για τις 4
συστημικές), οι τράπεζες εξυγιάνθηκαν πλήρως. Διαψεύστηκαν ωστόσο έναν
χρόνο αργότερα, όταν η 2η ανακεφαλαιοποίηση χρειάστηκε συμμετοχή ιδιωτών
της τάξης των 8,3 δις €, για να περάσουν οι τράπεζες άμεσα στα χέρια
τους. Συνεπώς κάθε άλλο μπορούμε να είμαστε "ήσυχοι" ότι με τη νέα
ανακεφαλαιοποίηση λύθηκε το πρόβλημα των τραπεζών, πολύ περισσότερο όταν
επίσημα εκτιμάται επιδείνωση της κατάστασης της οικονομίας. Σε κάθε
περίπτωση εάν προκύψει τέτοιο πρόβλημα τότε η απόσταση είναι μικρή από
το «κούρεμα» καταθέσεων.!
-
Από αυτά τα 14,4 δις € τι θα πληρώσει ο ελληνικός λαός; Φυσικά,
όπως πάντοτε, ένα μέρος, όσο αφήσουν "ακάλυπτο" οι "επενδυτές", θα
καλυφθεί από το ΤΧΣ. Οι σημερινές διοικήσεις των τραπεζών, που είναι οι
παλαιοί μέτοχοι που τις χρεοκόπησαν, είχαν κάθε συμφέρον να βρουν
ιδιώτες επενδυτές και να τα "βρουν" μαζί τους, όπως φαίνεται ότι
τελικά και έγινε τουλάχιστον προς το παρόν. Έτσι καλύφθηκε το βασικό
σενάριο 4,4 δις από ιδιώτες και το ΤΧΣ εγγυόταν ότι θα καλύψει το
υπόλοιπο δηλαδή τα 10 δις €. Τελικά οι ιδιώτες θα καλύψουν από τις
προσφορές που υπέβαλαν τα 8 δις € και τα υπόλοιπα 6 δις € το ΤΧΣ.
Ωστόσο τα χρήματα του ΤΧΣ θα γίνουν κατά 25% με κοινές μετοχές και
δικαίωμα ψήφου και 75% με ομολογίες (CoCos)[12] που
θα έχουν ετήσιο επιτόκιο 8% χωρίς βέβαια δικαίωμα ψήφου. Συνεπώς για
μία ακόμα φορά ο ελληνικός λαός θα πληρώσει ένα σημαντικό ποσό, πέρα
από τα χρήματα που έχει ήδη καταβάλει, χωρίς δικαίωμα ελέγχου. Οι
τράπεζες θα περάσουν με τη "βούλα" στους ιδιώτες και στον έλεγχο -
εποπτεία των δανειστών.
-
Και με την ανάπτυξη τι θα γίνει;
Σε όλες τις ανακεφαλαιοποιήσεις ή τις παροχές βοήθειας εκ μέρους του
Δημοσίου, μόνιμη επωδός των κυβερνώντων είναι ότι "θα αποκτήσουν
ρευστότητα οι τράπεζες και θα ξεκινήσουν οι χρηματοδοτήσεις για να
αρχίσει η ανάπτυξη". Σε αυτή την "καραμέλα" δεν μπόρεσε να αντισταθεί
ούτε και η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Έτσι, διαβάζουμε σε δελτίο τύπου
του ΣΥΡΙΖΑ (2.11.2015) σχετικά με την ανακεφαλαιοποίηση, ότι "το
στοίχημα είναι η επανεκκίνηση της οικονομίας με την παροχή
ρευστότητας". Όμως τι έγινε όλα τα χρόνια από το 2008 που ξεκίνησε η
κρίση και άρχισαν οι κρατικές ενισχύσεις στις τράπεζες; Μια ματιά στα
στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, αποδεικνύει ότι υπάρχει συνεχής
μείωση της χρηματοδότησης της οικονομίας. Με τη νέα ανακεφαλαιοποίηση
όχι μόνο δεν θα υπάρξει προσφορά ρευστότητας, αλλά αντίθετα θα γίνει
αναρρόφηση ρευστότητας λόγω «κόκκινων δανείων με αποτέλεσμα μεγάλες
δυσκολίες στην απορρόφηση κονδυλίων του νέου ΕΣΠΑ.
Από
την άλλη με την απελευθέρωση των πλειστηριασμών, οι ιδιοκτήτες των
τραπεζών θα ξεκινήσουν το "κυνήγι του κρυμμένου θησαυρού".
Δηλαδή την επιδρομή στα υπερχρεωμένα νοικοκυριά και στις επιχειρήσεις.
Αρπαγή κατοικιών και επιχειρήσεων με κεφαλαιοποίηση χρεών, έλεγχο της
διοίκησης (management), συγχωνεύσεις, πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων,
πωλήσεις δανειακών χαρτοφυλακίων σε ξένα funds (τα γνωστά "κοράκια").
Αυτοί που παρακολουθούν από κοντά την αγορά, κάνουν λόγο για σημαντικές
ανακατατάξεις (συνηθίζουν να λένε "deals") που αφορούν επιχειρήσεις
λιανεμπορίου, μεταποιητικές, ασφαλιστικές, υγείας, φαρμακευτικές κλπ. Η
τάση συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης κεφαλαίου, με δημιουργία όλο και
μεγαλύτερων μονοπωλίων θα ενταθεί, χιλιάδες θέσεις εργασίας θα χαθούν,
ενώ θα αναμένουμε … την ανάπτυξη.
-
Τέλος η 3η ανακεφαλαιοποίηση, συνοδεύεται και από την υποστολή της "σημαίας" της ελληνικής τραπεζικής εξάπλωσης στη Βαλκανική. Το πωλητήριο που έβγαλε η Εθνική στο σημαντικότερο περιουσιακό στοιχείο, την Finansbank και η αναγκαστική πώλησή της στη μισή τιμή με απώλεια 3 δις,13
αποτελεί το τέλος της ιδέας του "πολιτικού εκσυγχρονισμού" για την
τραπεζική επέκταση στη Βαλκανική, συνδεδεμένη με επιχειρηματική
επέκταση. Οι τράπεζες πουλάνε σταδιακά τα περιουσιακά στοιχεία που
έχουν στο εξωτερικό και αποχωρούν...
-
Κυβέρνηση και μνημονιακά κόμματα (ΝΔ,
ΠΑΣΟΚ, Ποτάμι, κά), αλληλοκατηγορούνται στη Βουλή ποιος έκανε τη
…χειρότερη ανακεφαλαιοποίηση.! Ειδικότερα ΝΔ και ΠΑΣΟΚ κατηγορούν την
κυβέρνηση ότι δεν όρισε κατώτερη τιμή στις νέες μετοχές, ενώ το
«Ποτάμι» ότι ο ΣΥΡΙΖΑ άλλα έλεγε ως αντιπολίτευση και άλλα κάνει τώρα.
Η κυβέρνηση μέσω του αντιπροέδρου Γ.Δραγασάκη και των υπουργών
Οικονομικών Ε.Τσακαλώτου και Οικονομίας Γ.Σταθάκη, απαντά στη ΝΔ και
ΠΑΣΟΚ ότι νομοθέτησαν την πώληση μετοχών κάτω από την αξία κτήσης και
γιαυτό «δεν δικαιούνται να ομιλούν».
Ταυτόχρονα
προσθέτουν ότι αν έμπαινε κατώτατη τιμή δεν θα γινόταν
ανακεφαλαιοποίηση και αναπόφευκτα θα είχαμε κούρεμα καταθέσεων, ενώ με
τη μικρή συμμετοχή του δημοσίου επετεύχθη εξοικονόμηση πόρων. Δηλαδή
ούτε λίγο, ούτε πολύ, πρέπει να είμαστε και ευχαριστημένοι.! Πρόκειται
για γνωστές κουτοπονηριές προκειμένου να καλυφθεί το ανοσιούργημα της
πώλησης των τραπεζών αντί «πινακίου φακής» και μάλιστα σε ξένα funds,
με όλες τις αρνητικές συνέπειες στα λαϊκά στρώματα, στην ελληνική
οικονομία, αλλά και στους εργαζόμενους στις τράπεζες, που θα αρχίσουν να
μετρούν χιλιάδες απολύσεις με τις γνωστές πρακτικές αναδιάρθρωσης και
ελαστικοποίησης των εργασιακών σχέσεων.
Μπροστά
στα ογκούμενα ερωτηματικά για πράξεις και παραλήψεις σε βάρος του
δημοσίου, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Γ.Δραγασάκης, επιζητά στηρίγματα
για την κάλυψη των ευθυνών του ίδιου και της κυβέρνησης. Γιαυτό ζήτησε
από τις διοικήσεις της Τράπεζας Ελλάδος, του ΤΧΣ, της Ένωσης Ελληνικών
Τραπεζών και της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, να καταθέσουν στη Βουλή
εκθέσεις που να απαντούν σε όλα αυτά τα ερωτηματικά.! Πρωτότυπος αληθινά
τρόπος μετάθεσης ευθυνών.!
6. Η εναλλακτική πρόταση της «Λαϊκής Ενότητας»
Η κυβέρνηση Τσίπρα με τον μανδύα της "αριστεράς", προσφέρει μεγάλη υπηρεσία στο κυρίαρχο πολιτικό σύστημα και το κατεστημένο. Με τις επιλογές που προωθεί αποκαλύπτει: α) την κεντρο-αριστερή μνημονιακή της μετάλλαξη, β) ότι υπηρετεί τα συμφέροντα του κυρίαρχου πολιτικού συστήματος, γ)
ότι είναι αποδεκτή από τους δανειστές, αφού στο τέλος των "συζητήσεων"
και των "σκληρών διαπραγματεύσεων" εκτελεί τις εντολές των υπερεθνικών
αφεντικών της ευρωζώνης. Έτσι επιβεβαιώνεται η γνωστή "ατάκα" του Ιταλού
μεγαλοβιομήχανου Τζιοβάνι Ανιέλι, όταν, σχολιάζοντας τα πολιτικά
πράγματα της Ιταλίας πριν μερικές δεκαετίες, είχε πει χαρακτηριστικά: «Υπάρχει
ένα είδος Αριστεράς που είναι πιο χρήσιμη από τη Δεξιά. Πρόκειται για
εκείνη την Αριστερά που μπορεί να κάνει όλα όσα δεν θα μπορούσε να κάνει
η Δεξιά»!
Η απάντηση σε αυτήν την εξέλιξη δεν
μπορεί να είναι διαφορετική από αυτήν που ο σημερινός πρωθυπουργός,
κάτω από άλλες συνθήκες και για διαφορετικά πρόσωπα, είχε με νόημα
τονίσει στις 30/3/2014: "Οι υπεύθυνοι θα
καθίσουν στο σκαμνί. Θα δώσουν λόγο για τις υπογραφές και την εμπλοκή
τους εκείνοι που διαπράττουν αυτό το έγκλημα σε βάρος των Ελλήνων." Αυτά όμως κατ’ αντιστοιχία αφορούν και τους σημερινούς κυβερνώντες!
Όσον αφορά το πώς πρέπει να αντιμετωπιστεί η σημερινή κατάσταση και να
ανοίξει ο δρόμος της προοδευτικής εξόδου από την κρίση, η «Λαϊκή
Ενότητα» συμπυκνώνει την πρότασή της σε δέκα βασικά σημεία-άξονες: Ανατροπή των μνημονίων, κατάργηση της λιτότητας, βαθιά διαγραφή χρέους, δημόσια ιδιοκτησία και κοινωνικός έλεγχος των τραπεζών,
προώθηση της παραγωγικής ανασυγκρότησης, στήριξη αγοραστικής δύναμης
μισθών και συντάξεων, επαναφορά στο Δημόσιο των βιώσιμων ΔΕΚΟ και
επέκτασή τους σε στρατηγικούς τομείς, ευρύ πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων
για τόνωση ανάπτυξης και μείωση ανεργίας, πολιτική ισότιμης συνεργασίας
με όλες τις χώρες, αποδέσμευση από την ευρωζώνη και ανάκτηση του
ελέγχου στους βασικούς μοχλούς οικονομικής πολιτικής και εν τέλει της
εθνικής και λαϊκής κυριαρχίας. Αυτό είναι το πλαίσιο που ανοίγει δρόμους
για τη σοσιαλιστική προοπτική και ελπιδοφόρες προοπτικές για την
ελληνική κοινωνία και ιδιαίτερα τη νέα γενιά.
1. ELA, (Emergency Liquidity Assistance). Έκτακτος
δανεισμός, παροχή ρευστότητας σε μία τράπεζα που αντιμετωπίζει μεγάλες
εκροές καταθέσεων, από την Κεντρική Τράπεζα της Χώρας με ενημέρωση της
ΕΚΤ. Το επιτόκιο είναι σημαντικά υψηλότερο από το επιτόκιο δανεισμού από
την ΕΚΤ. Η ρευστότητα παρέχεται έναντι κατάθεσης στην Κεντρική Τράπεζα
επαρκών εγγυήσεων. Οι συναλλαγές αυτές δεν καταγράφονται στον ισολογισμό
της ΕΚΤ αλλά της εθνικής κεντρικής τράπεζας.
2.
Τα αναγκαία σχετικά κεφάλαια είχαν ήδη δοθεί στις τράπεζες από τον
Δεκέμβρη του 2012 και την άνοιξη του 2013 έγινε η λογιστική
«τακτοποίηση» της εκκρεμότητας.
3. Δελτίο Τύπου ΤΧΣ, 22 Απριλίου 2013.
4. Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ), που
ίδρυσε το Κράτος για να συμμετάσχει στις αυξήσεις κεφαλαίου των
τραπεζών, χωρίς να έχει εξουσία επ' αυτού. Με τον νέο νόμο Τσίπρα
(4310/75) «περί ανακεφαλαιοποίησης τραπεζών», έχει περάσει στην πράξη
στον ολοκληρωτικό έλεγχο των δανειστών.
5. Η «προικοδότηση» της ΑΤΕ ανήλθε συνολικά σε 7.471 εκατ. € {διαφορά
«αξίας αποτίμησης» (14,72 δις €) και «αξίας παθητικού» (21,39 δις €),
καθώς και τελικής διαφοράς ενεργητικού-παθητικού}, ήταν στην ουσία
έμμεση κεφαλαιακή ενίσχυση της Πειραιώς.
6 Από
το ποσό αυτό, του δανείου των 50 δις € που ήταν η «προικοδότηση» του
ΤΧΣ, διατέθηκαν, όπως αναφέρθηκε, τα 40,2 δις € για την
ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Το σύνολο των άλλων περιουσιακών
στοιχείων (επενδυτικά χαρτοφυλάκια και ταμειακά διαθέσιμα) του ΤΧΣ στις
31 Δεκεμβρίου 2014 ήταν 11,6 δις €. Τα χρήματα αυτά "επεστράφησαν" στην
τρόικα (ειδικότερα στο EFSF) κατ΄ εντολή της, στο τέλοςΦεβρουαρίου
του 2015, από την τότε Διοίκηση του ΤΧΣ, "επιστρέφοντας" επί πλέον
και 1,2 δις € που φυσικά δεν τους ανήκαν! Οι συμμετοχές του ΤΧΣ στις 4
συστημικές τράπεζες, όπως αναφέρει η ανακοίνωση του ΤΧΣ της 30ης Απριλίου 2015, ήταν: «Κατά 31/12/2014 η εύλογη αξία του χαρτοφυλακίου του Ταμείου ανερχόταν σε € 11.622 εκ. έναντι € 22.585 εκ. την 31/12/2013».
7Δελτίο Τύπου ΤΧΣ της 30/4/2015 για την Ετήσια Έκθεση 2014.
8Βλέπε iskra.gr 27/11/2015 "Αποκάλυψη: Με φωτογραφική τροπολογία υλοποιήθηκε το μέγα σκάνδαλο στις τράπεζες" του Ν.Ζ.
9Νόμος 4346/2015, άρθρο 5 παράγραφος 27.
10.
Στο συνέδριο του Ελληνοαμερικανικού Επιμελητηρίου στις αρχές Δεκέμβρη
’15, υψηλόβαθμα στελέχη αμερικανικών funds όπως, της Black Rock,
Apollo, Perry Capital, Spinnaker, Invel Real Estate κά,
υποστήριξαν ότι η «εκκαθάριση» των κόκκινων δανείων ύψους 110 δις €,
αποτελεί τη μεγαλύτερη ξένη επένδυση (!) που θα πρέπει να περιμένει η
Ελλάδα τα επόμενα χρόνια. Οι τιμές που θα πωληθούν τα κόκκινα δάνεια σε «οχήματα ειδικού σκοπού» (βλ. «γύπες των αγορών»), θα είναι για τα καταναλωτικά 5-8 λεπτά ανά ευρώ, και τα επιχειρηματικά 20-40 λεπτά ανά ευρώ, ανάλογα με τις εμπράγματες εγγυήσεις (ακίνητα). (Εφ/Συν, 2/12/15)
11Αναβαλλόμενος φόρος,
είναι μελλοντικές φορολογικές ελαφρύνσεις των τραπεζών (έναντι των
φόρων που θα καταβάλουν όταν θα έχουν κέρδη) και προέρχονται από το
"κούρεμα" των ομολόγων του Δημοσίου του 2012 (PSI), τις ζημιές από τα
δάνεια που διαγράφουν από το χαρτοφυλάκιό τους και γενικότερα τις
ζημιές που εμφανίζουν στον ισολογισμό τους. Τον Σεπτέμβριο του 2014 με
νόμο επί υπουργίας Γκ. Χαρδούβελη, δόθηκε στις τράπεζες η δυνατότητα
να λογιστικοποιούν ως κεφάλαιο μέρος του αναβαλλόμενου φόρου. Στην
ουσία πρόκειται για τη "δωρεά" (απαλλαγή) εκ μέρους του κράτους προς
τις τράπεζες μελλοντικών τους φόρων.
12Τα CoCos είναι μετατρέψιμες ομολογίες υπό αίρεση (Contingent Convertible Bonds) που εκδίδονται από τις τράπεζες, θεωρούνται ίδιο κεφάλαιο και μπορούν
υπό τις προϋποθέσεις, που αναφέρονται κατά την έκδοσή τους, να
μετατραπούν σε κοινές μετοχές με δικαίωμα ψήφου (τα βασικά σημεία ήδη
έχουν θεσμοθετηθεί από την "Πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου" της
4.11.2015).
13. Η πώληση της Finansbank είναι αναγκαστική για την κάλυψη των κεφαλαιακών αναγκών της μητρικής Εθνικής. Η απόκτηση των μετοχών της στο παρελθόν ανήλθε στα 5 δις, η σημερινή χρηματιστηριακή της αξία είναι 6 δις και το τίμημα πώλησης μόλις 3-3,3 δις. Η Finansbank δραστηριοποιείται στην Τουρκία, είναι πέμπτη σε μέγεθος τράπεζα, ενώ έχει το 25% των καταθέσεων και το 40% των κερδών του ομίλου της Εθνικής. (Real News, 29.11.15)
Αναδημοσίευση από: ISKRA
13. Η πώληση της Finansbank είναι αναγκαστική για την κάλυψη των κεφαλαιακών αναγκών της μητρικής Εθνικής. Η απόκτηση των μετοχών της στο παρελθόν ανήλθε στα 5 δις, η σημερινή χρηματιστηριακή της αξία είναι 6 δις και το τίμημα πώλησης μόλις 3-3,3 δις. Η Finansbank δραστηριοποιείται στην Τουρκία, είναι πέμπτη σε μέγεθος τράπεζα, ενώ έχει το 25% των καταθέσεων και το 40% των κερδών του ομίλου της Εθνικής. (Real News, 29.11.15)
Αναδημοσίευση από: ISKRA
Print 
PDF
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου